سخنی دربارهٔ پویش ملی سلامت
رسانههای رسمی کشور از آغاز پویش ملی سلامت از روز ۲۰ آبان تا ۱۵ دی ماه سال جاری خبر دادهاند. این پویش، که ۷۰ درصد جمعیت ایران را پوشش خواهد داد، در برگیرندۀ پروژۀ غربالگری، پیشگیری و معالجات دو بیماری نسبتاً فراگیر در ایران است. این دو بیماری عبارتند از بیماری قند (دیابت) و بیماریهای قلب و عروق (پرفشاری خون).
بنا به گفتۀ کوروش اعتماد، مدیرکل دفتر مدیریت بیماریهای غیرواگیر، در جمعیتِ بالای ۲۵ سال، بالغ بر ۱۴ درصد افراد مبتلا به دیابت هستند و نزدیک به ۳۰ درصد پرفشاری خون دارند. از این تعداد، بالغ بر ۳۰ درصد افراد دیابتیک، و حدود ۴۰ درصد از افراد مبتلا به پرفشاری خون از بیماریشان اطلاع ندارند.
آنچه از گزارشات رسمی برمیآید؛ علت حدود ۳۰ هزار مرگ‌و‌میر سالانه در کشور، بیماری دیابت است.
برنامهای که دولت برای اجرای پویش ملی سلامت درنظر دارد، شهرهای بزرگ وکوچک، روستاها، مناطق عشایرنشین و حتی روستاهای صعبالعبور را در بر می‌گیرد. برای عملیکردن این پویش، زیرساختها و پروندۀ الکترونیکی مناسب در نظر گرفته شده‌اند، که بنا به گفتۀ محسن بارونی، رئیس مرکز مدیریت شبکۀ وزارت بهداشت، شامل بیش از ۱۸ هزار خانۀ بهداشت کشور و مجموعاً ۲۹ هزار واحد ارائه‌دهندۀ خدمت در مراکز روستایی و شهری است. این مراکز با اعلام آمادگی جهت اجرای آزمایشات مربوط به دیابت و پرفشاری خون از ساکنان روستاها و شهرها، عمل غربالگری را انجام خواهند داد. اقدامات شناسایی و ثبت موارد با استفاده از هوش مصنوعی و تشکیل پروندۀ الکترونیکی برای افراد صورت خواهد گرفت؛ به این معنی که از این پس افراد شناسایی‌شده با بیماریهای دیابت و پرفشاری خون در کامپیوترهای مراکز درمانی ثبت شده و از آن راه سیر کنترل بیماری، پیشگیری از عوارض آن و نیز معالجات پیش خواهد رفت.
با توجه بهکمبود کادر پزشکی، چگونگی پیشبرد این برنامه پرسش‌برانگیز است، چرا که این طرح به ۲۱ هزار پزشک نیاز دارد و تعداد پزشک آن فعلاً تنها ۱۵ هزار نفر است. مسؤولین مربوطه جهت جبران این کمبود از راه‌حل‌هایی مانند کمک گرفتن از افراد در حال آموزش نام برده‌اند.
بنا به اظهارات داریوش اعتماد، استفاده از این طرح می‌تواند در بازهٔ زمانی ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۹ تقریباً از ۲۰۰ هزار مرگ ناشی از دیابت و همین میزان مرگ ناشی از پرفشاری خون جلوگیری کند. او همچنین با اشاره بهاینکه بار اقتصادی دیابت در برآوردهای ۵ سال گذشته سالانه ۱۳۰ هزار میلیارد ریال بوده است، کاهش این هزینهها را مزیت دیگر این طرح شمرد.
همچنین، بنا به گفتۀ مهدی رضایی، معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمۀ ایران، چهار قلم از داروهای گران‌قیمت دیابت و برخی لوازم کمکی، مانند دستگاه سنجش، سوزن و نوارهای آزمایش قند خون، مشمول بیمه شده و بیماران دیابتی، چه از مراکز خصوصی و چه دولتی، برای دریافت این اقلام دارویی زیر پوشش بیمه قرار گرفته‌اند.
این مسؤولین تأکید کرده‌اند که در صورت اجرای کامل پویش ملی سلامت و عملی شدن طرح پیشگیری از ابتلا و یا عوارض بیماری از طریق تغذیۀ سالم و ورزش و کنترل، ۷۰ درصد بیماریهای دیابتی کاهشیافته و این کار هم به سود شرکتهای بیمه خواهد بود و هم به سود مردم.
در گفت‌وگوها و گزارشات مسؤولین امر پیرامون این پویش، اشاره‌ای به کمبودها و چرایی نارضایتی و مهاجرت گروه‌های بزرگی از کادر پزشکی و درمان کشور نشده است. این در حالی است که سالانه تعداد کثیری از اعضای این کادر، اعم از پزشکان عمومی، متخصصین، و پرستاران، به‌دلیل سطح ناکافی دستمزدها نسبت به تورم و دشواریهای شرایط کار و اِعمال تبعیض در بخش‌های خصوصی و دولتی، کشور را ترک میکنند. اختلاف سطح درآمد میان پزشکان بخش خصوصی و دولتی، و پیدا شدن اختلاف فاحش طبقاتی میان کادر درمانی کشور از سویی، و ناهنجاریهای حاکم بر سیستم دارو و درمان مانند رانت خواری، چنگ اندازی مافیاهای سرمایه‌گذار بر این رشته، و نبود سیستم مالیاتی عادلانه، امر درمان در ایران را هر روز با مشکلات تازهای روبرو میکند.
پیشگیری از این روندهای ناسالم و برنامه‌ریزی دولت جهت اخذ مالیات از درآمدهای هنگفت به‌شمول پزشکان و تولیدکنندگان و فروشندگان بزرگ دارو و ادوات پزشکی، افزایش کادر پرستاری با حقوق مکفی، به‌رسمیت شناختن تشکل‌های صنفی این رشتهها، و رفع تبعیض و بهبود شرایط کار در مراکز پزشکی و دارویی، پویش ملی سلامت را با موفقیت روبرو خواهد ساخت. در غیراینصورت، این پروژۀ ملی یا در نیمۀ راه متوقف خواهد شد و یا ناموفق خواهد ماند.