سرمقاله

بر بستر تحولات پُرشتاب در عرصه بین‌المللی، و پدیدار شدن دورنمای جهان چند‌قطبی، به‌نظر می‌رسد که "نگاه به شرق" می رود تا به سیاست استراتژیک و تثبیت‌شده جمهوری اسلامی ایران تبدیل شود. ارزیابی شما از این سیاست حکومت ایران و دلایل اتخاذ چنین سیاستی چیست؟ "نگاه به شرق" چه امکانات بالقوه‌ای برای تحکیم استقلال ملی ایران و مقابله با توطئه‌های امپریالیسم علیه میهن ما ایجاد می‌کند؟ "نگاه به شرق" با درنظرداشت نزدیکی عملی جمهوری اسلامی به اتحادیه اروآسیا، عضویت در پیمان شانگهای، دورنمای عضویت در گروه بریکس، و همچنین با توجه به جایگاه ژئواستراتژیک ایران، چه امکانات بالقوه‌ای برای رهایی از تحریم‌های آمریکا و رشد اقتصادی پیشِ روی کشور می‌گشاید؟

به‌موازات شکل‌گیری، گسترش و تحکیم این نظم استراتژیک ـ نظامی امپریالیستی در دوران پس از جنگ دوم جهانی، جهان ما شاهد یک تحول کیفی دیگر در عرصهٔ اقتصادی امپریالیسم نیز بوده است، و آن رشد بی‌سابقهٔ سرمایهٔ مالی ـ بانکی از دههٔ هفتاد قرن بیستم به‌بعد، و سپس قبضهٔ کامل منابع مالی اقتصاد جهان از سوی آن پس از فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم است. و این، نه آن‌طور که رفقا در «ارزیابی» مطرح کرده‌اند صرفاً ناشی از بهره‌برداری «سرمایه‌داری جهانی» از انقلاب علمی ـ فنی، بلکه همچنین نتیجهٔ ورود اقتصاد امپریالیستی به یک دوران تازهٔ رکود عمومی اقتصادی از دههٔ ۱۹۷۰ به بعد نیز بوده است.

این ایمان آفتابی سایه تا آخرین لحظه حیات هم در او گرم ماند. او که در گرماگرم فعالیت حزب توده ایران، در سال‌های دهه ۱۳۳۰ و در آغاز جوانی با مرتضی کیوان، سایر رفقای خود و با حزب تودۀ ایران آشنا و هم عهد شده بود، هرگز چه در شعر و چه در زندگی از عهد خود عدول نکرد و هم در زندگی و هم در شعر، تا می‌توانست بذر امید کاشت.

با توجه به این واقعیات باید پرسید آیا حرکت تسلیم‌طلبانه در جهت امضای برجام به امید واهیِ برداشته شدن تحریم‌ها از سوی آمریکا و متحدانش از ندیدن واقعیات و عدم آگاهی از ماهیت امپریالیسم و اهداف آن سرچشمه نمی‌گیرد؟ آیا برداشته شدن تحریم‌های امروز، می‌تواند تضمینی برای عدم تحمیل تحریم‌های تازه به بهانه‌های دیگر باشد؟ این گفتهٔ مطهری که «چه بخواهیم چه نخواهیم اقتصاد کشور به برجام و رفع تحریم‌ها گره خورده است» تنها بخشی از واقعیت را بازتاب می‌دهد. بخش مهم‌تر واقعیت این است که چه بخواهیم و چه نخواهیم استقلال سیاسی میهن ما به مقاومت در برابر تحریم‌ها گره خورده است، و تا روزی که ایران از استقلال خود چشم‌پوشی نکرده است، این تحریم ها ـــ چه با برجام و چه بی‌برجام ـــ ادامه پیدا خواهد کرد.

ما در این بخش از بررسی «اسناد هفتمین گنگرهٔ حزب تودهٔ ایران» توضیح خواهیم داد که این کمرنگ کردن نقش امپریالیسم در تحلیل اوضاع جهان، چگونه چارچوب تحلیلی رفقا را از یک چارچوب مارکسیستی ـ لنینیستی به یک چارچوب سوسیال ـ دموکراتیک صرفاً مبتنی بر رقابت قدرت‌ها بدل ساخته، «تحلیل» اوضاع جهان را به حد تنها یک «توصیف» اوضاع جهان، آن هم عمدتاً آماری و در قالب منافع و عملکرد کشورهای مختلف تقلیل داده، و بر پایهٔ این نگرش، درگیری‌های منطقه‌ای در خاورمیانه را به سطح کشمکش‌های قدرت‌طلبانهٔ ناشی از «زیاده‌خواهی»های دولت و «انحصارات» آمریکا از یک سو و «ماجراجویی»‌های «بنیادگرایان مذهبی» برای برقراری یک «امپراتوری اسلامی» در منطقه تقلیل داده است.