سرمقاله

این ایمان آفتابی سایه تا آخرین لحظه حیات هم در او گرم ماند. او که در گرماگرم فعالیت حزب توده ایران، در سال‌های دهه ۱۳۳۰ و در آغاز جوانی با مرتضی کیوان، سایر رفقای خود و با حزب تودۀ ایران آشنا و هم عهد شده بود، هرگز چه در شعر و چه در زندگی از عهد خود عدول نکرد و هم در زندگی و هم در شعر، تا می‌توانست بذر امید کاشت.

با توجه به این واقعیات باید پرسید آیا حرکت تسلیم‌طلبانه در جهت امضای برجام به امید واهیِ برداشته شدن تحریم‌ها از سوی آمریکا و متحدانش از ندیدن واقعیات و عدم آگاهی از ماهیت امپریالیسم و اهداف آن سرچشمه نمی‌گیرد؟ آیا برداشته شدن تحریم‌های امروز، می‌تواند تضمینی برای عدم تحمیل تحریم‌های تازه به بهانه‌های دیگر باشد؟ این گفتهٔ مطهری که «چه بخواهیم چه نخواهیم اقتصاد کشور به برجام و رفع تحریم‌ها گره خورده است» تنها بخشی از واقعیت را بازتاب می‌دهد. بخش مهم‌تر واقعیت این است که چه بخواهیم و چه نخواهیم استقلال سیاسی میهن ما به مقاومت در برابر تحریم‌ها گره خورده است، و تا روزی که ایران از استقلال خود چشم‌پوشی نکرده است، این تحریم ها ـــ چه با برجام و چه بی‌برجام ـــ ادامه پیدا خواهد کرد.

ما در این بخش از بررسی «اسناد هفتمین گنگرهٔ حزب تودهٔ ایران» توضیح خواهیم داد که این کمرنگ کردن نقش امپریالیسم در تحلیل اوضاع جهان، چگونه چارچوب تحلیلی رفقا را از یک چارچوب مارکسیستی ـ لنینیستی به یک چارچوب سوسیال ـ دموکراتیک صرفاً مبتنی بر رقابت قدرت‌ها بدل ساخته، «تحلیل» اوضاع جهان را به حد تنها یک «توصیف» اوضاع جهان، آن هم عمدتاً آماری و در قالب منافع و عملکرد کشورهای مختلف تقلیل داده، و بر پایهٔ این نگرش، درگیری‌های منطقه‌ای در خاورمیانه را به سطح کشمکش‌های قدرت‌طلبانهٔ ناشی از «زیاده‌خواهی»های دولت و «انحصارات» آمریکا از یک سو و «ماجراجویی»‌های «بنیادگرایان مذهبی» برای برقراری یک «امپراتوری اسلامی» در منطقه تقلیل داده است.

موفقیت سیاست تازهٔ «نگاه به شرق» جمهوری اسلامی، حتی اگر صادقانه و در راستای منافع ملی ایران به‌پیش برده شود، منوط به برداشته شدن هم‌زمان گام‌های جدی در دو عرصهٔ تعیین‌کنندهٔ داخلی است: (۱) پایان بخشیدن به سلطهٔ انحصاری سرمایه‌های بزرگ مالی و نئولیبرالی بر اقتصاد کشور، و (۲) ایجاد تحولات بنیادی در عرصهٔ تأمین عدالت اجتماعی و تضمین آزادی‌های دموکراتیک برای توده‌های میلیونی زحمتکشان.

اما پرسشی که مطرح است این است که چگونه امروز، نزدیک به ۳۱ سال پس از برگزاری کنگرهٔ سوم حزب، خوابیدن گردوغبار ناشی از سقوط حاکمیت سوسیالیستی در اتحاد جماهیر شوروی، و روشن شدن بسیاری از حقایق دربارهٔ دلایل آن، کنگرهٔ هفتم حزب تودهٔ ایران از ایدئولوژی حزب عدول می‌کند؟ چگونه و تحت کدام روند، جریانی که تعداد نمایندگان آن در مقطع برگزاری کنگرهٔ سوم، و در خود کنگره، کمتر از انگشتان یک دست بود، امروز به جریان غالب در کمیتهٔ مرکزی و کنگرهٔ هفتم حزب بدل شده است و در اولین کنگرهٔ پس از درگذشت رفیق خاوری، و برای نخستین بار در تاریخ ۸۰‌سالهٔ حزب ما، برخورد تجدیدنظرطلبانهٔ خود نسبت به ایدئولوژی مارکسیستی ـ لنینیستی حزب را به تصویب می‌رساند و حزب را وادار به عدول از ایدئولوژی تاریخی خود می‌کند؟