فشار آمریکا بر پاکستان بر سر ساخت خط لولهٔ گاز ایران و پاکستان
نویسنده: عباس هاشمی ــ
دو همسایه جنوب آسیا، ایران و پاکستان، از دههٔ ۱۹۹۰ در حال برنامه‌ریزی برای احداث خط لولهٔ گاز بین دو کشور بودند. هر دو کشور در نهایت تصمیم به ساخت خط لوله در دههٔ دوم قرن گرفتند. از آن زمان تاکنون، تحریم‌های آمریکا علیه ایران تبدیل به مانع بزرگی بر سر راه تکمیل این پروژه بسیار ارزشمند شده است. اخیراً دو طرف بار دیگر تصمیم گرفتند این پروژه را از سر بگیرند و تکمیل کنند. با این حال، ایالات متحده یک بار دیگر به پاکستان در صورت از سرگیری ساخت این پروژه نسبت به تحریم‌های اقتصادی هشدار داده است.
پیشینه و زمینه خط لولهٔ گاز ایران پاکستان
خط لولهٔ گاز ایران پاکستان که به خط لولهٔ صلح نیز معروف است، پروژه‌ای به ارزش ۷.۵ میلیارد دلار بود که در سال ۲۰۱۳ بین دو کشور امضا شد و از آن زمان تاکنون این پروژه در دست ساخت بوده و پیشرفت این پروژه تحت تأثیر تحریم‌های آمریکا علیه ایران قرار گرفته است. انتظار می‌رود برای یک دورهٔ ۲۵ ساله بیش از ۷۵۰ میلیون تا یک میلیارد فوت مکعب در روز گاز طبیعی به پاکستان برای تأمین انرژی مورد نیاز این کشور عرضه شود. دولت ایران پیش از این با سرمایه‌گذاری تقریبا ۲ میلیارد دلاری، بخش خود را از این پروژه تکمیل کرده است. ایران پس از روسیه صاحب دومین ذخایر گازی جهان است. با این حال، تحریم‌های اقتصادی غرب مانع رشد آن به‌عنوان یک صادرکننده شد.
این خط لوله می‌تواند به پاکستان در تأمین نیازهای انرژی خود کمک کند. با این حال، پیشرفت در طرف پاکستانی منوط به تأیید ایالات متحده است. ایران یکی از بزرگترین رقبای آمریکاست. حمایت ایران از حماس، حزب‌الله، و حوثی‌ها در جنگ مداوم اسرائیل و حماس، این رقابت را تشدید کرده است. نگرانی‌های جدی در مورد نحوه تأمین مالی این پروژهٔ خط لوله توسط پاکستان و این‌که آیا تحریم‌های آمریکا را دور می‌زند، همیشه وجود داشته است.
اخیراً ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور فقید ایران، به پاکستان سفر کرد. این اولین سفر یک رئیس جمهور ایران به پاکستان در ۸ سال گذشته بود. در این دیدار دو طرف متعهد شدند که روابط خود را تقویت کنند. توسعه و تکمیل خط لوله گاز ایران پاکستان نیز بخشی از گفتگوهای دو طرف بود. پیش از این پاکستان همواره تحریم‌های آمریکا علیه ایران را بهانه‌ای برای شروع نکردن خط لوله گاز عنوان می‌کرد. در سال ۲۰۱۴، پاکستان به‌دنبال تمدید ۱۰ ساله برای ساخت این خط لوله بود. این تمدید در سپتامبر سال جاری منقضی می‌شود.
تحولات اخیر و پیامدهای سیاسی
اگر طرف پاکستانی به تأخیر در ساخت این پروژه ادامه دهد، ایران می‌تواند از پاکستان در دیوان دادگستری بین‌المللی شکایت کند. پاکستان در صورت شکست در ساخت خط لولهٔ گاز ایران و پاکستان با ۱۸ میلیارد دلار جریمه مواجه خواهد شد. علاوه بر این، پاکستان برای تأمین نیازهای صنعتی و خانگی خود به‌شدت به LPG و انرژی ارزان نیاز دارد. از آنجایی که ذخایر آن به‌سرعت در حال کاهش است و قیمت LNG به‌دلیل جنگ بین اسرائیل و حماس و درگیری بین روسیه و اوکراین افزایش می‌یابد، این خط لولهٔ گاز می‌تواند به‌عنوان نجات پاکستان عمل کند.
در مجموع، همهٔ این دلایل این پروژهٔ خط لوله را برای شکوفایی اقتصادی پاکستان الزامی می‌کند. تعطیلی صنایع در پاکستان به‌دلیل بحران انرژی باعث بیکاری و تورم در این کشور شد. علاوه بر این، یکی از دلایل اصلی فرار مداوم و بی‌سابقهٔ مغزها از کشور شده است. تورم و بیکاری ناشی از این تعطیلی‌های صنعتی منجر به بی‌ثباتی سیاسی خواهد شد.
پس از دیدار اخیر شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان، و ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور فقید ایران، پاکستان نشان داد که در ساخت این پروژه برای تأمین تمام نیازهای انرژی خود و اجتناب از هرگونه مجازات جدی است. گفته می‌شود که دولت پاکستان ۱۵۲ میلیون دلار برای ساخت این پروژه اختصاص داده و هزینه کرده است. نهادهای مختلفی در کشور مانند شورای ویژهٔ تسهیل سرمایه‌گذاری (SIFC) نیز از ساخت این پروژه حمایت می‌کنند.
چالش‌ها و چشم‌اندازهای آینده
با این حال، مانند گذشته، تحریم‌های آمریکا بار دیگر بزرگترین مانع بر سر راه ساخت این پروژه است. در پی اعلام اخیر دولت پاکستان مبنی بر آغاز ساخت خط لولهٔ گاز ایران ـ پاکستان، وزارت امور خارجهٔ آمریکا به پاکستان نسبت به عواقب جدی هرگونه معاملهٔ تجاری با ایران هشدار داد. ودانت پاتل، سخنگوی وزارت امور خارجهٔ آمریکا، در نشست خبری خود گفت: «به هر کسی که قصد تجارت با ایران را دارد توصیه می‌کنیم از خطر احتمالی تحریم‌ها آگاه باشند. اما در نهایت دولت پاکستان می‌تواند اهداف سیاست خارجی خود را دنبال کند.»
علاوه بر این، متیو میلر، یکی دیگر از سخنگویان وزارت خارجهٔ ایالات متحده، در نشست خبری خود به پاکستان نسبت به تهدیدهای مشابه هشدار داد. اما وقتی خبرنگاران در مورد بحران انرژی در پاکستان سؤال کردند، وی نتواست پاسخ قانع کننده‌ای بدهد، و در پاسخ صرفاً با استدلال‌های طولانی در مورد کمک به این کشور در توسعهٔ منابع انرژی تجدیدپذیر پرداخت. ایالات متحده سابقهٔ بی‌توجهی نسبت به حقوق بشر و مشکلات اقتصادی مردم در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌نیافته را دارد. تحت نظم جهانی تک‌قطبی به رهبری ایالات متحده، بسیاری از کشورها به‌دلیل تصمیمات یکجانبه، و بی‌توجهی به مسایل بشر دوستانه، با تحریم‌ها و آشفتگی‌های اقتصادی شدید مواجه شده‌اند.
این رفتار آمریکا به کاهش سلطهٔ جهانی آن در جهان سرعت بخشیده است. وابستگی فزایندهٔ پاکستان به مؤسسات برتون وودز می‌تواند آن را مجبور کند که ساخت خط لوله را فعلا آغاز کند. با این حال، پاکستان به‌دلیل تهدید احتمالی ۱۸ میلیارد دلاری و تحریم‌های ایالات متحده، بین گزینه بد و بدتر گیر کرده است.
مقامات پاکستانی قصد دارند از ایالات متحده برای این پروژه معافیت بگیرند. با این حال، با توجه به افزایش رقابت بین ایران و آمریکا و اسرائیل، نیابتی ایالات متحده در خاورمیانه و افزایش حملات حوثی‌ها به کشتی‌های اسرائیلی در دریای سرخ، غیرممکن به نظر می‌رسد که پاکستان بتواند از این پروژه معافیت بگیرد. در نهایت، پاکستان باید برای مذاکره با ایران در این زمینه به روسیه و چین روی آورد. این امر پاکستان را به نظم جهانی جدید و نوظهور به‌رهبری دو قدرت جنوب آسیا، روسیه و چین، نزدیکتر می‌کند.
منبع: New Eastern Outlook، اول جولای ۲۰۲۴
https://english.10mehr.com/us-pressure-on-pakistan-over-the-construction-of-iran-pakistan-gas-pipeline/