ادبی-هنری

«مراد نوریویچ آلییف» نیازی به معرفی خاص ندارد. در گذشته یک ترکمن شوروی، اکنون کارگردان مشهور فیلم روسی، بازیگر فیلم و سناریو‌نویس است. ما با هم همشهری هستیم. در اصل از عشق‌آباد است؛ همسایه بودیم، و در یک ساختمان چهار طبقه در مرکز پایتخت ترکمنستان زندگی می‌کردیم. در نزدیکی خانه ما، در گردشگاهی، بین ساختمان‌های کمیته مرکزی حزب کمونیست ترکمنستان و خانه افسران، هر ساله در روز پیروزی در کنار شعله جاودان هزاران نفر از ساکنان عشق‌آباد و ساکنان مناطق اطراف جمع می‌شدند تا ادای احترام به نسل بزرگ پیروزمندان کنند. بر‌اساس داده‌های بایگانی، بیش از ۳۰۰‌هزار شهروند ترکمن در سال‌های جنگ کبیر میهنی به جبهه رفتند.

تأثیر ادبیات خارجی بر ادبیات ملی، صرفاً محدود به حوزه ادبیات معاصر نیست. میراث ادبی نویسندگان گذشته نیز که به گنجینه و دارایی تمامی ‌تمدن جهانی و نیز به تجربه هنری و زیبایی‌شناسی آنان تبدیل شده، همچنان بر عناصر یا جوانب هماهنگ و هم‌آوای دوران کنونی تأثیر می‌گذارند. روابط و تأثیرگذاری متقابل ادبی بین‌المللی، مقوله‌هایی تاریخی هستند و شرایط مختلف تاریخی، کارایی و اثربخشی گوناگونی بر آنها دارند که در روند و سیر تعالی خود اشکال مختلفی نیز به‌خود می‌گیرند.

نام مرا تمام جهان می‌داند،

نامی ‌به سادگی خاک

نامی‌ به روشنی آفتاب و آب

*

من هستم!

در «کیپ تاون»

و «‌هارلم» و «ممفیس»

رنگم سیاه است،

در «کنتاکی» و «میسوری» سرخ‌ام،

در «تایپه» زردم

و در «اُتاوا» سپید،

فرقی نمی‌کند،

نُـوروز اگـرچـه روزِ نُـو ســال است، روز کُهنــۀ قرن‌هاست. پـــیری فَــرتوت است که سـالی یکـبار جامۀ جـوانی می‌پوشـد تا بشـکرانـۀ آنـکه روزگاری چـنین دراز به‌سـر بُـرده و با این‌ هـمه دَم سـردی زَمـانـه تـاب آورده اسـت، چـنـد روزی شـادی کـند. از اینجاست که شُـکوهِ پیران و نشاطِ جـوانان در اوست. پـیر نوروز یادها در سـر دارد. از آن کــرانــۀ زمـان مـی آیــد، از آنــجایی که نشانش پـیــدا نیست. در این راهِ دراز رنج‌ها دیده و تَـلخی‌ها چشیده است؛ امّا هنوز شاد و امـیدوار است. جامه‌های رنگارنگ پوشیده است، امّا از آن همه یک رنگ بیشتر برجسته است و آن رنگِ ایران است.

در اینجا بی‌اختیار این سئوال پیش می‌آید که چرنیشفسکی که این‌گونه بانیان کمونیسم علمی ‌را به سخنی مجذوب ساخته، از کدام سرچشمه‌های تمدن جهانی بهره گرفته است. کدام روند تمدن جهانی در شکل دادن به اندیشه‌های فلسفی، تاریخی و انقلابی او اثر گذار بوده است. در این بین نقش تمدن ایرانی در سرشت و سرنوشت چرنیشفسکی چیست. و به چه سبب چرنیشفسکی نُه ساله به آموختن زبان فارسی و در سیزده سالگی به آموختن شاهنامه فردوسی کمر بسته است.