ادبی-هنری

نام مرا تمام جهان می‌داند،

نامی ‌به سادگی خاک

نامی‌ به روشنی آفتاب و آب

*

من هستم!

در «کیپ تاون»

و «‌هارلم» و «ممفیس»

رنگم سیاه است،

در «کنتاکی» و «میسوری» سرخ‌ام،

در «تایپه» زردم

و در «اُتاوا» سپید،

فرقی نمی‌کند،

نُـوروز اگـرچـه روزِ نُـو ســال است، روز کُهنــۀ قرن‌هاست. پـــیری فَــرتوت است که سـالی یکـبار جامۀ جـوانی می‌پوشـد تا بشـکرانـۀ آنـکه روزگاری چـنین دراز به‌سـر بُـرده و با این‌ هـمه دَم سـردی زَمـانـه تـاب آورده اسـت، چـنـد روزی شـادی کـند. از اینجاست که شُـکوهِ پیران و نشاطِ جـوانان در اوست. پـیر نوروز یادها در سـر دارد. از آن کــرانــۀ زمـان مـی آیــد، از آنــجایی که نشانش پـیــدا نیست. در این راهِ دراز رنج‌ها دیده و تَـلخی‌ها چشیده است؛ امّا هنوز شاد و امـیدوار است. جامه‌های رنگارنگ پوشیده است، امّا از آن همه یک رنگ بیشتر برجسته است و آن رنگِ ایران است.

در اینجا بی‌اختیار این سئوال پیش می‌آید که چرنیشفسکی که این‌گونه بانیان کمونیسم علمی ‌را به سخنی مجذوب ساخته، از کدام سرچشمه‌های تمدن جهانی بهره گرفته است. کدام روند تمدن جهانی در شکل دادن به اندیشه‌های فلسفی، تاریخی و انقلابی او اثر گذار بوده است. در این بین نقش تمدن ایرانی در سرشت و سرنوشت چرنیشفسکی چیست. و به چه سبب چرنیشفسکی نُه ساله به آموختن زبان فارسی و در سیزده سالگی به آموختن شاهنامه فردوسی کمر بسته است.

«صمد وورغون» و «مریم فیروز» دو شخصیت، دو جان شریف، دو نام فراموش‌نشدنی و ماندگار در تاریخ سیاسی، ادبی و فرهنگی ایران و آذربایجان هستند. صمد وورغون شاعر، نویسنده و نمایشنامه‌نویس بزرگ آذربایجان، و مریم فیروز، شاهزاده سرخی که با قلبی پُرشور، لقای یک زندگی اشرافی و انگلی در میان سودجویان و چپاولگران فرادست جامعه را بر لقایش، بخشید و در سیمای کمونیستی ثابت‌قدم و سیاست‌مداری مبارز و انسان‌دوست، همه هستی خود را در راه پیکار برای راه سعادت و خوشبختی زحمت‌کشان و فرودستان جامعه به‌کار گرفت و تا آخرین دم حیات در این راه رزمید.