ادبی-هنری

در سال ۲۰۰۹ درگزارش خبرگزاری روسی تاس خبری با عنوان باستان‌شناسان در ترکمنستان به میهن اجدادی دین زرتشتی «پی بردند» درج شد. بنابر این گزارش، کنفرانس بین‌المللی در مرکز ایالت ماری (مرو) ترکمنستان به‌نام «مرگوش (مرو) باستان  ـ مرکز جدید تمدن جهان» فرضیه علمی‌ درباره ترکمنستان به‌مثابه زادگاه زرتشت را اعلام کرد.

زنی را می‌شناسم من 
که شوق بال و پر دارد 
ولی از بس که پُر شور است 
دو صد بیم از سفر دارد 
 
زنی را می‌شناسم من 
که در یک گوشه‌ی خانه 
میان شستن و پختن 
درون آشپزخانه 
سرود عشق می‌خواند 
نگاهش ساده و تنهاست 
صدایش خسته و محزون 
امیدش در ته فرداست 
 
زنی را می‌شناسم من 
که می‌گوید پشیمان است 
چرا دل را به او بسته 
کجا او لایق آنست؟ 
 
زنی هم زیر لب گوید 
گریزانم از این خانه 
ولی از خود چنین پرسد 
چه کس موهای طفلم را 
پس از من می‌زند شانه؟ 
 

فرهنگ هر ملتی تنها از فرهنگ مادی تشکیل نمی‌شود، بلکه فرهنگ معنوی يا جهان‌بينی معنوی و سنتی نیز بخش مهمی ‌از آن را تشکیل می‌دهد که شامل اسطوره‌هايی درباره منشاء کاينات، انسان و همه موجودات زنده جهان و همچنين شامل شناخت زندگی و مرگ، مفهوم انسان، زمان، فضا و اسطوره‌ها، سنن و آيين‌های آن ملت است. د‌ين در طول تمام تاريخ همراه انسان‌ها وجود داشته است. برای د‌ين نگرش و چشم‌اندازی از جهان و شناختی از آن لازم بود. از اين‌رو انسان‌ها در جريان آيين‌های مذهبی که آنرا پيوندی با نيروهای آسمانی و زمينی می‌پنداشتند می‌خواستند جهان معنوی و روح آسمان، خا‌لق جهان و انسان را بشناسند. 

کيش آتش بين ترکان قديم ريشه‌های بسيار کهنی دارد که به اعماق هزاران سال، به‌طور مشخص ـ تا عصر کيش الهه اومای (۱) ـ می‌رسد و نگهبان آتشِ خانه است. 
احترام به آتش در اشکال و اعمال آيينی و عبادی متنوع تجلی می‌کند. در روايت‌ها و افسانه‌ها مالک آتش مالکی در سيمای انسان‌واره است و نگهبان اجاق، خانواده، طايفه و قبيله است. چنانکه در زبان قزاقی تاکنون مرد و رئیس خانواده را«اُتباسی»  می‌نامند که در درک کنونی به‌معنی« رئیس خانواده» و در ترجمه تحت‌اللفظی ـ «رئیس اجاق، حا‌فظ آتش» است. 

پیش‌درآمد
اینکه کِی آمد و کِی رفت، معنایی ندارد. چرا که قمر از آنهایی است که روزی آمد و برای همیشه ماند و همیشه نیز خواهد ماند. مگر نه اینکه بسیاری از ما، که در آن روزها حتی به دنیا نیامده بودیم، او را می‌شناسیم، دوستش می‌داریم، حرمتش را پاسداری می‌کنیم، شهامت و جسارتش را ستایش می‌کنیم و در برابر بخشندگی، عزت نفس و بی کرانگی عشقش به انسان، سر تعظیم فرود می‌آوریم؟