برگ‌هایی از تاریخ

در یک قرن گذشته، به تقریب ... [هیچکس] التفاتی به چشم‌پوشی مشروطه و اغلب رهبران آن نسبت به فلاکت رعایای بی‌زمین کشور نداشته‌اند. طبقه‌ای که در تمام جهان، ذخیره هر انقلاب بورژوا دمکراتیک و داربست توسعه مالکیت خصوصی، و پیشرفت بورژوازی و ممانعت از بازگشت اوضاع پیشین است.

ما تا آنجا که می‌توانستیم، مقاومت می‌کردیم.

اما در یک اردوگاه کار اجباری چگونه می‌توان مقاومت کرد؟

آنهایی که با شخصیت سیاسی و اجتماعی مریم فیروز، چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم و از طریق آثار ایشان آشنا بودند، کمتر می‌دانستند که او دکترای زبان و ادبیات فرانسه دارد. شخصیت فرهیخته، مبارز و والای او، به هیچ‌کس اجازه نمی‎داد او را با لقب دکتر خطاب کند یا از تبار اشرافی او سخن بگوید. او مادر، رفیق‌مریم، خاله‌مریم و مریم‌خانم بود. خوشبختانه اخیرا به همت حامد فولادوند و کیانا شریفی، تز دکترای ایشان از زبان فرانسه به فارسی ترجمه شده و نشر تاریخ ایران آن را منتشر کرده است.

تا سال ۱۹۴۱ شمار شبه‌نظامیان باسماچی که آماده یورش به قلمرو شوروی بودند در مقایسه با سال ۱۹۳۹ دو برابر افزایش یافت. دیپلمات‌های آلمانی در افغانستان وظیفه تأمین اسلحه و اسب برای آنها را به‌عهده گرفتند. برای یاری و کمک به باسماچی‌ها، هواپیمایی آلمان می‌بایست از لهستان به مرز اتحاد شوروی و افغانستان واحدهای «لژیون ترکستان» ـ تشکلی از واحدهای خائن و وطن‌فروش از مهاجران ملیت‌های ازبک، تاجیک، قیرقیز، قزاق، ترکمن، قره قالپاق، باشقیر و تاتار را منتقل می‌کرد.

نخستین نشست کنگره حزب عدالت ایران در روزهای پایانی خرداد ماه و روزهای آغازین تیر ماه سال ۱۲۹۹/۱۹۲۰ در بندر انزلی برگزار شد و با تغییر نام، حزب کمونیست ایران را بنیاد گذاشت.