کانال فیدان
جواد میرگلوی بیات، کارشناس مسائل غرب آسیا: اگر سخنان فیدان در مورد ایران را به موازات قضایای سوریه و تصمیمات مسئولان ایرانی دنبال کرده باشید، متوجه خواهید شد که او در کنار شرح وقایع به نوعی در حال القای این است که تصمیمسازی درست در ایران باید چگونه باشد.
او بعضا با خلط مسائل و تحریف و شانتاژ، سخنانی گفته که دور از واقعیت است و گاهی به گونهای حرف میزند که منافع تأمینشده ترکیه را به نفع ایران بداند و آن را در افکار عمومی به جای تصمیم درست جا بزند.
زیرکی و شناخت فیدان از فضای عمومی و نخبگی و جریانات و اشخاص تصمیمساز به سبب فعالیت طولانی در دستگاه اطلاعاتی ترکیه(میت) بههیچوجه قابل انکار نیست. شخصیتی در این حد حتماً نگاه آیندهنگر و با برنامهای نیز دارد و حواسش به تکتک افعال و اقوالش است، لذا نباید این مسئله را نادیده گرفت.
مدتها بود که صحبت از راهاندازی شبکه تلویزیونی TRT فارسی وجود داشت تا اینکه از ۱۷ دسامبر ۲۰۲۴ شروع به کار کرد. شنیدن این خبر در کنار اظهارات چند وقت اخیر فیدان در قضایای سوریه و مواردی که در بالا آمد، میتواند اهدافی داشته باشد که پس از بررسی و تحلیل برخی از اظهارات فیدان در مورد تصمیمسازی در ایران به آنها میپردازم. فیدان پس از نشست دوحه و جلسه با وزرای خارجه ایران و روسیه گفت: «ما باید با آنها صحبت میکردیم که وارد معادلات نظامی نشوند. ایرانیها و روسها این را در ملاقاتهایمان فهمیدند. بعد از مذاکرات با وزرای خارجه ایران و روسیه، آنها با اسد تماس گرفتند و اسد آن شب رفت. اگر به اسد کمک میشد شاید مجدداً پیروز میشد، اما روسیه و ایران نگاه کردند و دیدند فایدهای ندارد؛ چون مستلزم زمان طولانی و خونریزی زیادی بود. آنها دیدند فردی که روی آن سرمایهگذاری کردند، آدمی نیست که ارزش سرمایهگذاری را داشته باشد. شرایط منطقه و جهان هم مانند سابق نیست.»
این ادعاها نه با بیانیه بشار اسد همخوانی دارد نه با اظهارات آقای عراقچی پس از اجلاس دوحه. تهرانتایمز نیز در ردّ این اظهارات چنین نوشته است: «تهران تایمز از طریق منابع خود به اخبار جدیدی از مذاکرات و توافق هفته پیش در دوحه دست یافته است که این اخبار صحت ادعای وزیر خارجه ترکیه را رد میکند. اطلاعات جدید حاکی است، در دوحه توافق شده بود مسئله سوریه به صورت سیاسی پیش رفته و حل شود و دولت اسد و معارضان مسلح وارد گفتوگو شوند. این توافق به امضای عراقچی وزیر خارجه ایران، فیدان وزیر خارجه ترکیه و سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه رسیده بود؛ اما روند رخدادهای میدانی در سوریه در روز یکشنبه ۱۸ آذر نشان داد که ترکیه به آنچه امضا کرده بود، پایبند نیست.»
اکنون این گفتوگوی فیدان با الحدث عربستان را پس از چند روز از سقوط بشار اسد بخوانید تا بیشتر به ذکاوت او پی ببرید: «معتقدم ایران در دوره جدید نیز درس خواهد گرفت. ما هم باید به ایران بهصورت سازنده کمک کنیم. در طول ۱۳ سالی که ریاست میت را بر عهده داشتم، در منطقه گفتوگوهای زیادی با دوستان ایرانیمان داشتیم. اینکه اسد به عنوان بخشی از جبهه مقاومت علیه اسرائیل تلقی شود، بیشتر به یک شوخی شباهت دارد. اسرائیل هرگز خواهان کنار رفتن بشار اسد نبود. اگرچه از فضای فراهم شده توسط اسد برای ایرانیها ناراضی بود، اما میدانست که او بهطورکلی یک بازیگر مفید برایش است. هنگامی که بایدن معاون رئیسجمهور بود، با رئیسجمهورمان دیدار کرد و گفت نمیخواهیم بشار برود. ما میدانستیم که این سخن او نیست بلکه نگاه اسرائیل است. آمریکا تا آخرین لحظه به ما گفت نمیخواهد بشار برود، بعد از آغاز عملیات نیز به ما گفتند که اسرائیل نمیخواهد بشار برود.»
در تحلیل سخنان فیدان میتوان ظرایف زیادی را متوجه شد. چیزی که بیش از همهچیز نظر را به خود جلب میکند عدم صحبت از موضع یک پیروز و فاتح است. او در سخنان خود مستقیماً اذعان میکند که اگر ایران و روسیه میخواستند پیروز جنگ میشدند، یا از نوعی اتفاق نظر و درک مشترک با ایران و روسیه صحبت میکند. این مواضع او علل مختلفی دارد. شاید در نگاه اول او نمیخواهد ایران بازی آنها در سوریه را خراب کند؛ ولی به نظرم او که به خوبی ساختار تصمیمساز و افکار عمومی ایران را میشناسد و میداند که این ساختار باثباتتر از تبلیغات غربیهاست، لذا نباید آنها را تحریک و نسبت به ترکیه کاملاً بدبین کرد. او مطلع است برخی از کارگزاران میتوانند تحت تأثیر افکار عمومی برساخته شوند؛ افکار عمومی که در آینده فیدان برای آنها نقشه دارد.
فیدان بعد از اشاره به قدرت ایران و توان آنها، میخواهد بگوید ایرانیها تصمیم اشتباهی گرفتند که از بشار اسد حمایت کردند. این همان جایی است که فیدان دنبال به دست آوردن افکار عمومی ایرانی و برخی از نخبگان سیاسی و اجتماعی است. او در مصاحبه بعدی خود این کد را میدهد که مایل به همکاری با ایران به صورت سازندهایم. درواقع او میخواهد ثمره مواضع خود و بازی با فضای عمومی و نخبگی ایران را بچیند. اینکه بشار اسد را یک شوخی برای مقاومت دانسته و آن را گزینه مطلوب برای اسرائیل بیان میکند، در راستای همان فضاسازی احترام به قدرت ایران و مقاومت است. او مقاومت را تخطئه نکرد، ولی بشار اسد را اشتباه ایران در مسیر مقاومت دانست. او با اشارهای به سخنان بایدن و اهداف اسرائیل میخواهد بگوید بشار اسد برای مقاومت مهم نبود ولی سوریه میتواند باشد.
اما اهداف او از ایجاد چنین فضایی و بازی با افکار عمومی و فضاسازیهای بیشتر در آینده و همچنین دیپلماسی نفوذ در ایران چیست؟
فیدان به خوبی اشاره کرد که حضور جدّی ایران یعنی سختتر شدن پروندهها و احتمالاً سختتر شدن فضا برای بازیگری ترکیه! هنگامی که او از کمک سازنده صحبت میکند و از طرف دیگر تصمیم اشتباه ایران برای مقاومت را گوشزد میکند و به دنبال این است که مثلاً به آن بخش از نظام سیاسی ایران که هم طرف مقاومت هستند و هم ممکن است نسبت به ترکیه موضع مثبت داشته باشند، این خط را بدهد که برای تقویت مقاومت حزبالله از طریق سوریه باید مسئله کریدور زنگزور نیز حل شود و امتیازاتی بدهند؛ مسئلهای که تاکنون در فضای نخبگی سیاسی به آن اشاراتی شده است. یا اینکه در کریدورهای شمالی و جنوبی، ایران همکاری بیشتری نشان دهد تا ترکیه برای مقاومت لبنان امتیازاتی بدهد.
این سخنان فیدان را بنده خطری برای نظام ادراکی در ایران میدانم و باید در مقابل او بسیار هشیار بود. کسی که میتواند در آینده قدرت بیشتری نیز به دست آورد.
منبع: فرهیختگان، ۳۰ آذر ۱۴۰۳
https://farhikhtegandaily.com/page/261279/