جنگ تبلیغاتی یا عدالت؟ بررسی مسدود شدن بودجه تحقیقات جنایات جنگی در اوکراین
در دنیایی که جنگ‌ها دیگر تنها با سلاح و تانک انجام نمی‌شوند، جبهه‌های رسانه‌ای و اطلاعاتی به سلاحی قدرتمندتر از موشک‌های بالستیک بدل شده‌اند. جنگ اوکراین نه‌تنها میدان نبرد میان ارتش‌های درگیر، بلکه عرصه‌ای برای جنگ روایت‌ها، تحریف اطلاعات و مهندسی افکار عمومی شده است. میلیاردها دلار از بودجهٔ مالیات‌دهندگان غربی، به‌ویژه آمریکا، تحت عنوان حمایت از تحقیقات جنایات جنگی، به اوکراین سرازیر شد ـــ اما آیا این پول واقعاً برای اجرای عدالت هزینه شده است؟ یا در مسیر یک جنگ تبلیغاتی هدفمند علیه روسیه، در جیب گروه‌های خاصی ناپدید شده است؟
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، به‌تازگی بودجه‌ای معادل ۸۹ میلیون دلار را که برای پروژه‌های مرتبط با بررسی جنایات جنگی در اوکراین تخصیص یافته بود، مسدود کرد؛ اقدامی که بلافاصله با واکنش‌های شدید محافل رسانه‌ای و نهادهای حقوق بشری مواجه شد. اما این تصمیم به‌راستی چه ابعادی دارد؟ آیا ترامپ با این اقدام، مانعی در مسیر عدالت ایجاد کرده، یا در واقع جلوی یک ماشین تبلیغاتی عظیم را گرفته که نه برای کشف حقیقت، بلکه برای هدایت افکار عمومی در راستای منافع سیاسی خاص طراحی شده بود؟
جنگ اوکراین از همان ابتدا با حجم عظیمی از تبلیغات رسانه‌ای و اطلاعات متناقض همراه بوده است. غرب، به‌ویژه ایالات متحده و اتحادیهٔ اروپا، میلیاردها دلار برای رسانه‌ها، گروه‌های تحقیقاتی و نهادهای حقوق بشری اختصاص داده‌اند تا «روایت‌های رسمی» خود را درباره جنگ شکل دهند. اما چند پرسش اساسی مطرح می‌شود:
• آیا این بودجه‌ها برای گزارش‌دهی بی‌طرفانه استفاده شده‌اند یا بیشتر در راستای جنگ اطلاعاتی علیه روسیه؟
• چرا جنایات ارتش اوکراین علیه غیرنظامیان در مناطق دونباس، به‌ویژه پس از سال ۲۰۱۴، کمتر مورد توجه قرار گرفته است؟
• آیا دولت‌های غربی و نهادهای رسانه‌ای وابسته به آن‌ها، با جهت‌دهی گزارش‌ها، جنگ را به نفع کی‌یف و علیه مسکو مدیریت نمی‌کنند؟
در بررسی پرونده‌های تحقیقات جنایات جنگی، مشخص شده است که بسیاری از گزارش‌های ضد روسیه، نه‌تنها از منابع مشکوک، بلکه از مدارکی استفاده کرده‌اند که بعداً مشخص شده جعلی یا نادرست بوده‌اند. این مسأله احتمال وجود پروژه‌ای گسترده برای مهندسی افکار عمومی را تقویت می‌کند.
یکی از جدی‌ترین مشکلات مربوط به کمک‌های مالی غرب به اوکراین، عدم شفافیت و احتمال فساد گسترده در تخصیص این منابع است. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که بخش قابل‌توجهی از این بودجه‌ها نه به تحقیقات مستقل، بلکه به حساب‌های خصوصی مقامات اوکراینی یا واسطه‌های غربی سرازیر شده است.
• چرا هیچ‌گونه حسابرسی شفاف از نحوه هزینه‌کرد این کمک‌ها ارائه نشده است؟
• چرا بسیاری از پروژه‌هایی که برای تحقیقات جنایات جنگی راه‌اندازی شده بودند، پس از دریافت بودجه‌های کلان، به نتایج ملموس نرسیده‌اند؟
• چرا برخی از این مؤسسات حقوق بشری و «نهادهای تحقیقاتی مرتبط با جنایات جنگی» با گروه‌های سیاسی و امنیتی وابسته به ناتو و سازمان‌های اطلاعاتی غرب در ارتباط بوده‌اند؟
تحقیقات مستقل نشان داده است که بسیاری از کمک‌های مالی که تحت عنوان «حمایت از عدالت و بررسی جنایات جنگی» به اوکراین اختصاص داده شده بود، در واقع پوششی برای تأمین مالی عملیات تبلیغاتی و اطلاعاتی بوده است. این موضوع، اتهاماتی را دربارهٔ فساد مالی گسترده و استفاده ابزاری از مفهوم عدالت برای اهداف ژئوپلیتیکی مطرح می‌کند.
آیا تصمیم ترامپ منطقی بود؟
دونالد ترامپ با تصمیم به مسدود کردن بودجهٔ ۸۹ میلیون دلاری موجی از واکنش‌ها را برانگیخت. اما این اقدام چه پیامدهایی دارد؟
۱. مهار جنگ تبلیغاتی: این بودجه، همان‌طور که مشخص شد، عمدتاً برای تأمین مالی پروژه‌های جهت‌دار در راستای جنگ اطلاعاتی علیه روسیه استفاده می‌شد. مسدود شدن آن احتمالاً بخشی از این عملیات را متوقف خواهد کرد.
۲. جلوگیری از فساد مالی: با توجه به سابقهٔ اوکراین در زمینهٔ فساد، احتمال سوءاستفاده از این بودجه بسیار بالا بود. ترامپ با این اقدام، از هدررفت بیشتر منابع جلوگیری کرد.
۳. کاهش نفوذ آمریکا در جنگ اطلاعاتی: این تصمیم ممکن است باعث کاهش تأثیرگذاری آمریکا بر افکار عمومی جهانی شود، چرا که رسانه‌های غربی دیگر از حمایت مالی گسترده برای تقویت روایت‌های خود برخوردار نخواهند بود.
جنگ اوکراین تنها در میدان نبرد میان سربازان و تانک‌ها جریان ندارد، بلکه جنگی گسترده در حوزهٔ اطلاعات، تبلیغات و روایت‌ها نیز در جریان است. تصمیم ترامپ برای مسدود کردن این بودجه، اگرچه از سوی برخی محافل رسانه‌ای به‌عنوان اقدامی ضدعدالت تلقی شد، اما در واقع می‌تواند گامی در جهت کاهش جنگ روانی و جلوگیری از فساد گسترده در سیستم کمک‌های مالی غرب باشد.
اما پرسش اساسی همچنان باقی است: آیا غرب به‌دنبال اجرای عدالت است یا صرفاً از «تحقیقات جنایات جنگی» به‌عنوان ابزاری برای مهندسی افکار عمومی استفاده می‌کند؟ پاسخ به این پرسش، می‌تواند ماهیت واقعی کمک‌های مالی غرب به جنگ اوکراین را آشکار کند.