میزگرد گروه «۱۰ مهر»: تحولات اخیر در آسیای غربی، ۱ــ برخی مسایل تاریخی

سلام خدمت همه دوستداران برنامه‌های «گروه ۱۰ مهر» و همه شما عزیزانی که این برنامه را می‌بینید و یا می‌شنوید.

به‌دنبال عملیات نظامی ویژه روسیه در اوکراین، جهان ما از منظر سیاسی، ژئواکونومیک و ژئوپولیتیک در چرخشی بس تعیین‌کننده و خطیر قرار گرفته است. این مقطع مهم و تاریخی با ایستادگی فدراسیون روسیه در مقابل زیاده‌خواهی ایالات متحده و گسترش ناتو تا مرزهای بلاواسطه آن کشور، آغاز و در طی این مدت با عدم پذیرفته شدن تحریم های یک‌جانبه و غیرقانونی آمریکا، اتحادیه اروپا و چند کشور هوادار غرب از سوی بسیاری از کشورهای جهان، به‌ویژه در جنوب جهانی، شتاب گسترده‌ای یافته است. با وجود این که در این مدت برای بسیاری از احزاب و کشورها چهره واقعی و ریاکار ایالات متحده و غرب جمعی، که نه بر مبنای قوانین منشور سازمان ملل متحد، که بر مبنای قوانین خود‌نوشته حرکت و اقدام می کنند، آشکار شده است، اما  هنوز بسیاری منجمله برخی از احزاب چپ، از‌جمله تحت تأثیر امپریالیسم رسانه‌ای، نتوانسته‌اند به اهمیت ویژه این حرکت تاریخی به‌سوی جهانی چند‌قطبی پی ببرند.

طی حدود ۱۵ ماه اخیر، منطقه آسیای غربی شاهد تغییرات قابل توجهی در راستای حرکت به‌سوی جهان چندقطبی بوده است. ورود همه‌جانبۀ اقتصادی ــ سیاسی چین به خاورمیانه، امکان جدیدی برای تنش‌زدایی در منطقه و رهایی از زنجیر‌های اقتصادی که غرب به پای کشورهای منطقه بسته است، فراهم می‌کند. این روند به‌همراه پیشروی روسیه در جنگ سرنوشت سازش با ناتو در اوکراین، تحقیر بزرگی برای امپراتوری است. لذا همان‌طور که په په اسکوبار از زبان بزروکوف کارشناس روسی مسایل بین‌المللی نقل می‌کند، امپراتوری در عکس‌العمل به این تحقیرهای عظیم در پی آنست که جنوب اوراسیا ــ از ترکیه تا چین و هم‌چنین منطقۀ خاورمیانه را به مدد اسرائیل ــ به آتش بکشد. بنابراین جای تعجب نیست که این مناطق که به‌سرعت در حال توسعه هستند به‌طور بالقوه توسط قدرت هژمون به انبار باروتی بدل شوند. امپراتوری سعی دارد با استفاده از تلاش‌های سازمان‌های جاسوسی خود، برای تحقق مرزهای چالش‌برانگیزی که ابتدا در نقشۀ «خاورمیانه جدید» مطرح شد، درگیری‌های نظامی ‌در منطقه به‌راه بیاندازد.

از نگاه ما برای روشن ساختن بهتر واقعیت‌های پیرامونی، باید به عقب برگشت و با ورق زدن بخشی از تاریخ استعمار، ناهمگونی‌ها در تغییر ساختار اجتماعی، تغییرات در جغرافیای سیاسی، تغییر در فرهنگ و روانشناسی اجتماعی کشورهایی که مستقیم و یا غیرمستقیم به‌ویژه در منطقه خودمان، خاورمیانه، تحت سلطه استعمارگران بوده‌اند را بازبینی و بررسی نمود.

به‌عنوان مثال در اثر تداوم سلطه قدرت‌های بیگانه، در فرهنگ یک قوم یا ملت تغییراتی خصلتی همچون خود‌کم‌بینی، تلاش در جهت تقلید از بیگانگان، در خدمت بیگانگان درآمدن، توطئه‌نگری و … روی می‌دهد و یا این که سرزمین‌های مستعمره (به‌ویژه در دوران قیمومیت و تحت‌الحمایگی) طوری تقسیم می شوند که موجب  پرورش انواع ناسازگاری‌ها و منازعات داخلی می‌شود و زمینه رویارویی‌های قومی، مذهبی و سیاسی را در این کشورها به‌وجود می‌آورد. به‌عنوان نمونه، می‌توان به چگونگی به‌وجود آمدن کشور اسرائیل و چند‌پارچه شدن سرزمین فلسطین اشاره کرد و یا به شکل‌گیری  ترکیب اجتماعی ناهمگون اقوام و مذاهب مختلف در لبنان و تقسیم نامتعادل قدرت سیاسی بین اقوام و مذاهب مختلف در آن کشور. در افغانستان و پاکستان و هند هم دقیقاً همین اتفاقات افتاد که می‌بینیم این اختلافات قومی و سرزمینی هنوز که هنوز است منشأء بسیاری از جنگ‌ها و ناآرامی‌های منطقه‌ای شده است.

ما در«گروه ۱۰ مهر» بر آن هستیم تا با تشکیل چند میزگرد به واکاوی تحولات اخیر در آسیای غربی بپردازیم. از همین رو، بهتر آن دیدیم تا در میزگرد اول کمی به مسایل ریشه‌ای و تاریخی بپردازیم وپس از آن  در میزگردهای بعدی تحولات افغانستان، کشورهای عربی خاورمیانه، اسرائیل، پاکستان و در پایان سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی را مورد بررسی قرار دهیم.

امّا امروز در نخستین میزگرد از سری میزگردهایی که در بالا بدان اشاره کردیم، میهمانان ما چهره‌های شناخته‌شده‌ای چون آقایان مرتضی محیط، اسدالله کشتمند و مصطفی دانش می باشند. آقای محیط درباره تاریخچه امپریالیسم، به‌ویژه استعمار انگلیس در منطقه خاورمیانه و سوء‌استفاده آنها از اهرم‌های قومی و مذهبی و چگونگی شکل‌گیری اسرائیل صحبت خواهد کرد. آقای کشتمند از چگونگی برخورد استعمار و امپریالیسم در افغانستان و واکنش اسلام و اسلام‌گرایان در قبال سیاست‌های استعماری و امپریالیستی سخن خواهد گفت و آقای دانش نیز از تجربیات و مشاهدات شخصی‌ خود درباره حکومت به‌اصطلاح مجاهدین که پس از سقوط دولت دکتر نجیب‌الله بر سرِ کار آمد، برای ما می‌گوید.