اسناد تاریخی حزب توده ایران

کودتای ۲۵ مرداد با شرکت مستقیم حزب تودهٔ ایران درهم شکست. سرهنگ نصیری فرماندهٔ گارد سلطنتی و مأمور بازداشت مصدق، به ابتکار افسران توده‌ای بازداشت شد و شاه که از پشت صحنه بر این شبیخون نظامی نظارت داشت، از کشور گریخت. پیش از این حمله کودتایی، حزب تودهٔ ایران در ۳۰ تیر، در کودتای شهریور ـ مهر ۱۳۳۱، در ۹ اسفند ۳۱ با تمام قامت در برابر توطئه‌های ضددولتی ایستاده و در نجات مصدق نقش تعیین‌کننده ایفا کرده بود.

برای خواندن این مطلب به فایل پیوست مراجعه کنید.

در پلنوم «فروردین ماه ۱۳۶۹» سه سند سیاسی به تصویب رسید. «برنامه عمل حزب تودهٔ ایران (در کوتاه مدت)»، «گزارش هیأت سیاسی به پلنوم» و «گزارش ارائه شده توسط رفیق خاوری به پلنوم».
برای مطالعه این اسناد به فایل‌های پیوست مراجعه کنید.

کنتراتچی‌های رضاخانی که می‌دیدند انواع حیله‌های‌شان ره به جایی نمی‌برد، دنبال «محرک‌ها» گشتند. هان! کمونیست‌ها! همان‌ها هستند که امنیت را مختل می‌کنند. محمدعلی یساری «محرک» شناخته شد و چندی بعد توسط شهربانی دستگیر و روانه تهران شد. سال‌های زندان اگرچه شکنجه‌بار و پُردرد گذشت، اما پُربار بود. زندان خانه مبارزان بود. پُر می‌شد و خالی می‌شد.

از دیر زمان که تفکر انتزاعی بشر پدید شد، این سئوال مطرح گردید: آیا می‌توان اتیک و پراتیک، و به شکل مشخص، اخلاق و سیاست را با هم سازگار ساخت؟ آیا می‌توان کاری کرد که آن کار، هم سودمند و ثمربخش و کارا و هدف‌رس باشد و هم پسندیده و نیکو؟ یعنی هم از جهت اتیک روا باشد و هم از جهت پراتیک بجا؟

اهمیت تاریخی کمون پاریس در این بود که دستگاه حکومت پلیسی ـ بوروکراتیک بورژوازی را درهم شکست و دولت طراز نوین به‌وجود آورد که نخستین شکل دیکتاتوری پرولتاریا در تاریخ بشر بود.