چرا اردن حمایت از غزه را سرکوب می‌کند؟
نویسنده: کیت کلارنبرگ ــ
حمایت جهانی از آرمان فلسطین، از آنجا که این کشور برای کنترل تظاهرات ضد اسرائیلی تحت فشار قرار دارد، توسط مقامات اردن فعالانه سرکوب می‌شود. طی دو هفتهٔ گذشته، هزاران اردنی به خیابان‌های امان آمدند، سفارت اسرائیل را محاصره کردند، نسل‌کشی در غزه را محکوم کردند، و خواهان قطع همهٔ روابط پادشاهی هاشمی با تل‌آویو شدند ــ به‌ویژه و مهم‌تر از همه، خواستار پاره کردن معاهده ۱۹۹۴ صلح این کشور با اسرائیل گردیدند.
نیروهای امنیتی اردن به این اعتراضات با چنان شدتی پاسخ می‌دهند که نشان‌دهندهٔ ناراحتی دولت از انتقاد بیش از حد همگانی از اسرائیل است. در بحبوحهٔ ناآرامی‌ها، عربستان سعودی ـــ بزرگترین حامی عرب اردن ـــ با احتیاط به این موضوع می‌نگرد زیرا می‌ترسد که افزایش همبستگی با فلسطینی‌ها بتواند سلطهٔ منطقه‌ای آن را به چالش بکشد و به چشم‌انداز عادی‌سازی روابط بین ریاض و تل آویو پایان دهد.
ممنوعیت «فلسطین»
این شامل ممنوعیت پرچم‌ها، چفیه‌ها و بنرهای فلسطینی در تظاهرات می‌شود که بازتابی از محدودیت‌های اعمال‌شده در چندین کشور عربی طرفدار آمریکاست. شرکت‌کنندگان همچنین تحت جستجوهای بدنی و بررسی‌های هویتی قرار می‌گیرند، که بدین ترتیب برخی‌ها از شرکت در تظاهرات منع می‌شوند.
به نظر می‌رسد که سخت‌گیری‌ها و شدت عمل روز به روز تغییر می‌کند ـــ یک روز معترضان را با چفیه‌های خود می‌بینید، روز دیگر چفیه‌ای دیده نمی‌شود. همین امر در مورد پرچم‌های فلسطین نیز صدق می‌کند. گاهی اوقات آنها در میان جمعیت قابل مشاهده هستند. معترضان با زدن سوئیچ، به فلش زدن پرچم فلسطین فقط روی تلفن همراه خود متوسل می‌شوند.
تظاهرات عمومی عمدتاً به حیاط محاصره‌شدهٔ مسجد کلوتی، واقع در نزدیکی سفارت تخلیه‌شدهٔ اسرائیل در امان، محدود می‌شود و مدت‌زمان آن فقط دو ساعت است.
در ماه رمضان، اعتراضات از ساعت ۲۲ به بعد و پس از پایان نماز جماعت تراویح آغاز می‌شود. آن‌طور که یکی از معترضان به کریدل می‌گوید:
«پلیس اصرار دارد که تظاهرات باید تا نیمه شب تمام شود، سپس وقتی که مردم حاضر به خروج از حیاط نیستند، آنان را با زور و ارعاب بیرون می‌کنند. محدودیت‌های بزرگتر یک مانع اصلی برای مشارکت است، به‌ویژه اگر مجبور باشید شناسنامه و یا کارت شناسائی خود را نشان دهید ـــ مردم می‌ترسند که بعداً به نوعی علیه آنها پرونده‌سازی شود. به‌دلیل موانع، برخی از افراد، به‌ویژه آنانی که دچار مشکلات حرکت هستند، اغلب نمی‌توانند به‌هیچ‌وجه وارد شوند. این محدودیت‌ها طوری طراحی شده‌اند که ما را تضعیف کنند، ما را در قفس نگه‌دارند و از فرار ما به خیابان‌ها جلوگیری کنند.»
مقامات اردن به‌ویژه حساسیت خاصی برای ممنوعیت پرچم فلسطین دارند. اکثریت کمی از جمعیت اردن بومی فلسطین هستند. آنها متشکل از پناهندگان فلسطینی و فرزندان آنها و همچنین ساکنان کرانه باختری هستند که در دورهٔ حکومت امان در سال‌های ۱۹۴۸ تا ۱۹۶۷ به اردن آمده‌اند. از آنجایی که در کشور سرشماری وجود ندارد، تعداد دقیق آنها مشخص نیست. این امر ممکن است توسط بریتانیا برای کاهش نفوذ اجتماعی و سیاسی فلسطین در پادشاهی هاشمی ایجاد شده باشد.
یک نبرد نمادین در حال تشدید است
در یک تحول بسیار نمادین، در ۳۰ مارس (یوم الارض ـــ روز سرزمین) روز تاریخی و سرنوشت‌ساز سال ۱۹۶۷، وقتی که مقامات صهیونیستی برای اولین بار شروع به مصادرهٔ رسمی سرزمین فلسطین برای شهرک‌سازی کردند، خشونت علیه تظاهرکنندگانی که در امان گردهم آمده بودند به اوج خود رسید. در آن روز، شش فلسطینی غیرمسلح ـــ از جمله سه زن ـــ توسط نیروهای اشغالگر اسرائیل به قتل رسیدند و صدها نفر دیگر در درگیری‌های بعدی زخمی شدند. از آن زمان تاکنون مقامات اردنی سعی کرده‌اند اوضاع را آرام کنند و خود را ضدصهیونیست متعهد معرفی کنند.
در واکنش به اعتراضات هفتهٔ گذشته، مقامات در امان تلاش کردند تا به‌نوعی تعادلی برقرار کنند. مُهَنّد مُبَیِدین، وزیر ارتباطات دولت، مدعی شد محکومیت اسرائیل یک منش اصلی و یک باور ملی است و علی‌رغم «نقض» مقرارت از سوی اقلیتی از معترضان، بر همبستگی امان با فلسطین و حق شهروندان برای اعتراض تأکید کرد. اما همان‌طور که یک فعال اردنی ناشناس به کریدل می‌گوید: «بسیاری از ما فکر می‌کنیم که این فقط حرف است.» به‌هرحال، بسیاری از معترضانی که در دو هفته گذشته دستگیر شده‌اند همچنان در «بازداشت اداری» هستند و محدودیت‌های رسمی برای اعتراضات تنها از زمانی که تشدید شده‌اند، از ۳۰ مارس، لغو شده‌اند.
در گزارشی در حساب کاربری X در مورد «تجمع جوانان اردن در حمایت از مقاومت»، اسامی و عکس‌های ۵۴ معترض را فهرست کرده‌اند که به‌ادعای آنها در حال حاضر توسط نیروهای امنیتی اردن در بازداشت هستند. از آنجا که آنها از فلسطین حمایت می‌کنند، در تعطیلات رسمی مسلمانان، عید فطر، که پایان ماه مبارک رمضان است، پشت میله‌های زندان می‌مانند.
بحران هویت فلسطینی اردن
در سپتامبر ۱۹۷۰، در واکنش به استفادهٔ سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) از اردن به‌عنوان پایگاهی بسیار مؤثر برای حملات به کشور اشغالگر، نیروهای اردنی با توجه به حضور قابل‌توجه فداییان در اردن، شروع به حمله به شهرها، از جمله امان، کردند. وقایع آن ماه، که معمولاً به‌عنوان «شهریور سیاه» شناخته می‌شود، منجر به یک جنگ داخلی شد که فلسطینی‌ها و اردنی‌ها را در هر دو طرف به جان هم انداخت. چندین معترض که با «کریدل» صحبت داشتند به شباهت‌های آشکار بین آن زمان و اکنون اشاره کردند. یکی گفت که ممنوعیت نمادهای همبستگی فلسطینی با توجه به بافت تاریخی چنین اقداماتی در امان «دیوانگی به نظر می‌رسد».
فعالان همچنین می‌گویند که اتهامات علیه معترضانِ در همبستگی با فلسطین در اردن، مبنی بر این‌که آنها «اهداف بیگانگان» را پیش می‌برند و توسط بازیگران خارجی هدایت می‌شوند، به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است. اگرچه سرزنش «دیگران» یک تاکتیک قدیمی است که توسط مقامات برای از بین بردن مخالفت‌های مردمی استفاده می‌شود، چندین فعال به «کریدل» گفته‌اند که این‌بار به سطوحی «تکان‌دهنده» و بی‌سابقه رسیده است. در فهرست متهمان (دیگران) اخوان المسلمین، ایران، حماس، و حتی غرب هستند.
با وجود این اتهامات، اعتراضات دارای یک مؤلفه بین‌المللی واقعی است و روحیهٔ وحدت را در میان فعالان همبستگی با فلسطین در سراسر غرب آسیا، از جمله مصر، اردن، مراکش، و عمان ترویج و تقویت می‌کند.
یک معترض اردنی با افتخار به «کریدل» می‌گوید: «چند روز پیش، در حالی که ما علیه (عبدالفتاح) السیسی (رئیس جمهور مصر) شعار می‌دادیم، مردم در قاهره علیه عبدالله دوم (پادشاه اردن) شعار دادند. ما همدیگر را به ایستادگی و قیام دعوت می‌کنیم!» چنین صحنه‌هایی مورد تنفر مطلق دولت‌های مختلف در داخل و خارج از غرب آسیا است.
استراتژی ضد اسرائیل
این همبستگی فزایندهٔ اعراب با فلسطین از چشم اسرائیل ـــ اسرائیلی که به‌شدت از تأثیر وحشتناک نسل‌کشی غزه در خارج از کشور آگاه است ـــ دور نمانده است. یک یادداشت فاش‌شدهٔ وزارت امور خارجهٔ ایالات متحده نشان می‌دهد که تل‌آویو برای برجسته کردن جنایات ادعایی حماس در اروپا و آمریکای شمالی، و همچنین در مصر، اردن، و کشورهای عربی خلیج فارس، برای هدف قرار دادن کاربران رسانه‌های اجتماعی افراد تأثیرگذار استخدام می‌کند. بر همین اساس، پلتفرم تحقیقی منبع باز EekadFacts تعدادی از اکانت‌های X را که گفته می‌شود در اردن مستقر هستند، کشف کرده است که بی‌امان پیام‌های ضد حماس را ارسال می‌کنند.
این فعالیت‌های مخفیانه در چهارگوشهٔ جهان منجر به سرکوب بیشتر همبستگی با فلسطینی‌ها شده و متحدان عرب طرفدار آمریکا، به‌ویژه عربستان سعودی را گمراه کرده است.
نقش ریاض
همان‌طور که روزنامهٔ لبنانی الاخبار بالجبار در ۴ آوریل اشاره کرد، ریاض «پروازهای مطبوعاتی و الکترونیکی خود را برای دفاع از تاج و تخت هاشمی راه‌اندازی کرده است» ـــ کنایه‌ای با توجه به تلاش محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، برای انجام این کار در سال ۲۰۲۱ برای سرنگونی ملک عبدالله دوم و برگزیدن برادرش شاهزاده حمزه به‌عنوان نایب السلطنه. باید متذکر شد که محاکمهٔ کودتاچیان سال ۲۰۲۱، امروز در امان همچنان ادامه دارد.
یکی از مؤلفه‌های فراموش‌شده این کودتای نافرجام دخالت مرکزی اسرائیل بود. همان‌طور که الاخبار خاطرنشان می‌کند، بن سلمان ناگزیر از سرکوب همبستگی با فلسطین است، زیرا چنین فعالیت‌هایی با هدف بلندمدت او برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل به‌منظور کسب تضمین‌های آمریکا برای امنیت رژیم سعودی در تضاد است. این‌ها شامل موافقت ایالات متحده برای فروش جت‌های جنگنده F ـ ۳۵ به ریاض و حمایت ایالات متحده در ساخت زیرساخت‌های هسته‌ای، از جمله چرخهٔ سوخت هسته‌ای در خاک عربستان، است ـــ که هر دو خواستهٔ دیرینه عربستان سعودی هستند.
پیش از شروع عملیات طوفان الاقصی و حملهٔ وحشیانهٔ اسرائیل به غزه، ریاض و تل‌آویو در آستانهٔ عادی‌سازی روابط بودند. حملهٔ رعد آسای نظامی اسرائیل عادی‌سازی روابط دو کشور را به یک پیشنهاد غیرقابل دفاع تبدیل کرد. در حالی که محمد بن سلمان در ابتدا مطرح کرد که این موضوع کنار گذاشته شده است، امّا واضح بود که این ترفندی است برای حفظ ادعای او مبنی بر این که پادشاهی عربستان «نمایندهٔ قلب جهان اسلام» است و «امیدها و رنج‌های مسلمانان را در همه‌جا احساس می‌کند و در تلاش برای اتحاد، همکاری و همبستگی در جهان اسلامی است».
در ژانویه، او مسیر خود را تغییر داد و بارها آشکارا «علاقهٔ» خود را در «به‌رسمیت شناختن» تل‌آویو ابراز کرد ـــ مشروط بر این‌که اسرائیل با پیشبرد راه‌حل دو دولتی و ایجاد یک تشکیلات خودگردان فلسطینی «تجدید» موافقت کند، که احتمالاً بتواند حمایت تل‌آویو و فلسطینی‌های کنونی را جلب کند.
همزمان، ریاض با نمایندگان مصر، اردن، قطر و امارات متحدهٔ عربی دیدار کرد تا «طرح مشترکی» برای غزه پس از جنگ تدوین کند. در این صورت، تشکیلات وحشی و خائن خودگردان فلسطین، که توسط بریتانیا آموزش دیده، وحشیانه، قدرت بلامنازع را در این سرزمین به‌دست می‌گیرد و حماس از تمامی دفاتر و آژانس‌های رسمی اخراج می‌شود.
این پیشنهادی است که احتمالاً نه مبارزان آزادی فلسطین و نه فعالان همبستگی با فلسطین در سراسر جهان آن را نمی‌پذیرند.
منبع: وب‌سایت کریدل، ۱۰ آوریل ۲۰۲۴
https://english.۱۰mehr.com/why ـ is ـ jordan ـ cracking ـ down ـ on ـ support ـ for ـ gaza/