معرفی کتاب

بررسی «نقد برنامه گُتا» که در آن «حاصل ۳۰ سال کار غول‌آسای مارکس، بنیادگذار سوسیالیسم علمی، بازتاب یافته است»، گذشته از راهیابی به‌سوی آینده، پژوهشگران را در تحلیل رویدادهای جهانی ـ تاریخی دوران ما، از‌جمله پدیده «فروپاشی» راهنمایی می‌کند. و همین نکته اساسی است که در شرایط ویژه کنونی، ترجمه و انتشار این اثر برجسته مارکس ـ که نسخه‌هایی از ترجمه‌های قبلی آن نیز در دسترس نیست ـ سودمند و الزام‌آور می‌کند.
 
 

این کتاب آخرین تألیف رفیق فقید اسکندری است که ثمره ۱۰ سال تحقیقات تاریخی و جامعه‌شناسی او درباره «روند فروپاشی جامعه بدوی و تشکیل نخستین دولت در سرزمین ایران» است. علاقه‌مندان به مطالعه این کتاب نایاب می‌توانند در کتابخانه «مهر» به آن دسترسی داشته باشند. برای آشنایی خوانندگان با محتوی کتاب، پیش‌گفتار نویسنده را در زیر می‌آوریم.
 
 

این نویسندگان با آن که خود را در طیف چپ تعریف می‌کنند اما از جهان‌بینی منسجمی ‌برخوردار نیستند؛ متفکرانی هستند که تا حدود زیادی سرمایه‌داری به‌ویژه سرمایه‌داری نولیبرال را می‌شناسند و آن را رد می‌کنند، اما از جایگزین مارکسیستی آن آگاهانه یا ناآگاهانه پرهیز می‌کنند. در این‌گونه آثار، ادبیات مشترکی وجود دارد. ادبیاتی که می‌کوشد از کاربرد کلید‌واژه‌های کلاسیک مارکسیستی از‌جمله امپریالیسم، سرمایه‌داری، سوسیالیسم، طبقه، انترناسیونالیسم و ... خودداری ورزد یا در کاربرد آن پیگیر نباشد. نوام چامسکی و آندره ولچک هم با رواداری معینی، در همین چارچوب قرار می‌گیرند.

به‌گفته ابولغازی «تبار شناسی ترکمن» «به تقاضای ملا‌ها، بیک‌ها و شیخ‌های ترکمن» نوشته شد که معتقد بودند اُغوزنامه شایع در میان مردم پُر از خطا است و با یکدیگر جور در‌نمی‌آیند. لازم بود تصیح روایت رسمی ‌درباره منشاء ترکمن، توسعه و اسکان آنها ارائه شود. هر قبیله‌ای می‌دانست، و در برخی موارد تا امروز تبار خود را نگه می‌دارد، اما تبار جامع قبایل مختلف ترکمن وجود نداشت.
 

از میانه سده ۱۲ در بین اسماعیلیان مبارزه دو گروه‌بندی سیاسی مشاهده می‌شود. یکی از آنها دمکراتیک بود و دیگری منافع سران فئودال شده اسماعیلیه‌ها را نمایندگی می‌کرد. مبارزه بین این دو گروه‌بندی حکایت از آن دارد که جنبش اسماعیلیه در سرشت طبقاتی خود همگون نبود. در نهایت در این جنبش مانند دیگر جنبش‌های اجتماعی مشابه سده‌های میانه، گرایشات فئودالی غلبه کرد.