در ادبیات ترکمن تا نیمه دوم سده هیجده گرایش به ادبیات آموزنده، اخلاقی و پندآمیز مسلط بود و صرفاً دگم‌ها و جزم‌گرایی اسلامی‌ ـ صوفیانه را بازتاب می‌داد. زبانِ این ادبیات ترکی آسیای میانه (ازبکی قدیمی، چغتایی) بود که از زبان گفتاری مردم ترکمن فاصله داشت. در سده هفده حماسه «گؤراُغلی» به‌وجود می‌آید. شالوده این حماسه  سیمای یک سوارکار دلاور […]

پیش‌بینی شده بود که همزمان با سقوط استالینگراد و ورود آلمانی‌ها به باکو در تابستان سال ۱۹۴۳ لشکرکشی علیه بخارا آغاز شود. همزمان قرار بود یک پل هوایی راه‌اندازی شود که باسماچی‌ها را از طریق هوا با سلاح و با نیروی کمکی اعضای «گردان‌های مسلمان» تأمین کند. اما این برنامه‌ها مقدر نشد که به واقعیت بپیوندد، سربازان شوروی از پایگاه […]

«مراد نوریویچ آلییف» نیازی به معرفی خاص ندارد. در گذشته یک ترکمن شوروی، اکنون کارگردان مشهور فیلم روسی، بازیگر فیلم و سناریو‌نویس است. ما با هم همشهری هستیم. در اصل از عشق‌آباد است؛ همسایه بودیم، و در یک ساختمان چهار طبقه در مرکز پایتخت ترکمنستان زندگی می‌کردیم. در نزدیکی خانه ما، در گردشگاهی، بین ساختمان‌های کمیته مرکزی حزب کمونیست ترکمنستان و خانه افسران، هر ساله در روز پیروزی در کنار شعله جاودان هزاران نفر از ساکنان عشق‌آباد و ساکنان مناطق اطراف جمع می‌شدند تا ادای احترام به نسل بزرگ پیروزمندان کنند. بر‌اساس داده‌های بایگانی، بیش از ۳۰۰‌هزار شهروند ترکمن در سال‌های جنگ کبیر میهنی به جبهه رفتند.

تأثیر ادبیات خارجی بر ادبیات ملی، صرفاً محدود به حوزه ادبیات معاصر نیست. میراث ادبی نویسندگان گذشته نیز که به گنجینه و دارایی تمامی ‌تمدن جهانی و نیز به تجربه هنری و زیبایی‌شناسی آنان تبدیل شده، همچنان بر عناصر یا جوانب هماهنگ و هم‌آوای دوران کنونی تأثیر می‌گذارند. روابط و تأثیرگذاری متقابل ادبی بین‌المللی، مقوله‌هایی تاریخی هستند و شرایط مختلف […]

موسیقی در فولکلور ترکمنی اسطوره‌هایی دارای منشاء هلنیستی در ارتباط با افسانه‌های یونان باستان و شخصیت‌های یونانی حفظ شده‌اند. همینطور ساخت دوتار، محبوب‌ترین ساز سنتی به افلاطون  نسبت داده می‌شود و یکی از داستان‌های مربوط به اسکندر ذوالقرنین (اسکندر مقدونی) نیز از پیدایش و ظهور ساز بادی «تویدوک» [فلوت] روایت می‌کند. حیات موسیقی دوران سده‌های میانه‌ی پیش از اسلام (سده‌های […]

فولکلور اشعار فلکلور ترکمن بیشتر در قالب غزل سروده شده‌اند. این امر بیش از همه در سرودهای آیینی و سرودهای ویژه‌ی دعا، فال‌گیری و غیب‌گویی (مونشوق آتدی) نمود می‌یابد که گهگاه بسیار هنرمندانه و با نکات ظریف اجتماعی همراه است. در آثار حماسی و قهرمانی (برای نمونه گؤراوغلی)، داستان و حکایت در قالب نثر، اما نقطه‌ی اوج و روانشناسی قهرمانان […]

تشدید تضاد‌های اجتماعی و طبقاتی در این دوران، بیداری و رشد خود‌آگاهی ملی ترکمن‌ها را موجب می‌شد. حملات غارتگرانه بی‌پایان اربابان فئودال مناطق مجاور، بیرون راندن و تبعید به‌زور و خشونت‌آمیز ترکمن‌ها از زمین‌های محل اسکان و زندگی آنها پدیده‌ای معمولی در این عصر بودند.   
در آغاز سده نوزده ترکمن‌ها در منطقه‌ای که از غرب به شرق دریای خزر […]

وجه مشخصه ادبیات ترکمن اواخر سده نوزده و آغاز سده بیست ادامه بهترین سنن «مختومقلی» و جانشینان آن و نزدیکی به سنن شاعران ملی است. برجسته‌ترین نمایندگان سنن اشعار کلاسیک «مسکین قلیچ» و «مُلامورت» و سنن شاعران ملی «دوردی قلیچ»، «بایرام شاعر»، «کؤر مُلا»، «هاللی شاعر» و بقیه بودند. پدیده روشنگری که در همه جای خطه ترکمنستان پا گرفته بود […]

حدود سی سال از تلاش رهبران کشور که در کمیته اضطراری برای نجات اتحاد شوروی از نابودی جمع شده بودند، می‌گذرد. در آن دوران روزنامه‌های کشور مقالات، پژوهش‌ها، مباحثات بسیاری را منتشر می‌کردند که در آن دلایل و موجبات بزرگ‌ترین تراژدی کشور سوسیالیستی که گرفتار بلیه و شکست شده بود را نشان می‌داد. در کشور ما در عمل همه شرکت‌کنندگان […]

در سال‌های نود میلادی فرایند‌های مذهبی در دولت ترکمنستان مستقل قانونمندی خود را داشت. در مرحله نخست که با رضایت سیاسی، اقتصادی و ایدئولوژیکی مشخص می‌شد، فعالیت بعضی ادیان که خود را درسال‌های پروسترویکا اعلام کرده بود، به‌سرعت گسترش یافت. این امر در رشد پویای شماری از عبا‌‌دتگاه‌های رسمی و غیررسمی، روحانیت رسمی و غیررسمی و در افزایش بی‌سابقه علاقه […]

دهستان در دوره سده میانه مرکز بزرگ اقتصادی،‌ تجاری ـ صنعتی و فرهنگی واحه مصریان در جنوب غربی ترکمنستان که در سده‌های میانه در منابع کتبی به‌عنوان «رباط دهستان» نامیده می‌شد، بود (آتاغارریف ۳، ۱۹۸۶). دهستان، به عقیده و. ماسون، اتیمولوژی عامیانه‌ای است که از نام باستانی و کهن منطقه داهیستان («کشور داها») [قوم داها ـ مترجم] سرچشمه می‌گیرد، که […]