ارزیابی اسناد کنگره ۷

به‌موازات شکل‌گیری، گسترش و تحکیم این نظم استراتژیک ـ نظامی امپریالیستی در دوران پس از جنگ دوم جهانی، جهان ما شاهد یک تحول کیفی دیگر در عرصهٔ اقتصادی امپریالیسم نیز بوده است، و آن رشد بی‌سابقهٔ سرمایهٔ مالی ـ بانکی از دههٔ هفتاد قرن بیستم به‌بعد، و سپس قبضهٔ کامل منابع مالی اقتصاد جهان از سوی آن پس از فروپاشی اردوگاه سوسیالیسم است. و این، نه آن‌طور که رفقا در «ارزیابی» مطرح کرده‌اند صرفاً ناشی از بهره‌برداری «سرمایه‌داری جهانی» از انقلاب علمی ـ فنی، بلکه همچنین نتیجهٔ ورود اقتصاد امپریالیستی به یک دوران تازهٔ رکود عمومی اقتصادی از دههٔ ۱۹۷۰ به بعد نیز بوده است.

ما در این بخش از بررسی «اسناد هفتمین گنگرهٔ حزب تودهٔ ایران» توضیح خواهیم داد که این کمرنگ کردن نقش امپریالیسم در تحلیل اوضاع جهان، چگونه چارچوب تحلیلی رفقا را از یک چارچوب مارکسیستی ـ لنینیستی به یک چارچوب سوسیال ـ دموکراتیک صرفاً مبتنی بر رقابت قدرت‌ها بدل ساخته، «تحلیل» اوضاع جهان را به حد تنها یک «توصیف» اوضاع جهان، آن هم عمدتاً آماری و در قالب منافع و عملکرد کشورهای مختلف تقلیل داده، و بر پایهٔ این نگرش، درگیری‌های منطقه‌ای در خاورمیانه را به سطح کشمکش‌های قدرت‌طلبانهٔ ناشی از «زیاده‌خواهی»های دولت و «انحصارات» آمریکا از یک سو و «ماجراجویی»‌های «بنیادگرایان مذهبی» برای برقراری یک «امپراتوری اسلامی» در منطقه تقلیل داده است.

اما پرسشی که مطرح است این است که چگونه امروز، نزدیک به ۳۱ سال پس از برگزاری کنگرهٔ سوم حزب، خوابیدن گردوغبار ناشی از سقوط حاکمیت سوسیالیستی در اتحاد جماهیر شوروی، و روشن شدن بسیاری از حقایق دربارهٔ دلایل آن، کنگرهٔ هفتم حزب تودهٔ ایران از ایدئولوژی حزب عدول می‌کند؟ چگونه و تحت کدام روند، جریانی که تعداد نمایندگان آن در مقطع برگزاری کنگرهٔ سوم، و در خود کنگره، کمتر از انگشتان یک دست بود، امروز به جریان غالب در کمیتهٔ مرکزی و کنگرهٔ هفتم حزب بدل شده است و در اولین کنگرهٔ پس از درگذشت رفیق خاوری، و برای نخستین بار در تاریخ ۸۰‌سالهٔ حزب ما، برخورد تجدیدنظرطلبانهٔ خود نسبت به ایدئولوژی مارکسیستی ـ لنینیستی حزب را به تصویب می‌رساند و حزب را وادار به عدول از ایدئولوژی تاریخی خود می‌کند؟

در اسناد کنگرهٔ هفتم حزب، پس از یک بحث طولانی در مورد «شکست» سوسیالیسم قرن بیستم، اعلام گونه‌گونی اشکال «سوسیالیسم قرن بیست و یکم» و «راه‌های متفاوت» رسیدن به آن، و به‌دنبال آن، پافشاری‌های مکرر در مورد ضرورت «بازبینی خلاقانهٔ» مارکسیسم ـ لنینیسم، ما با تعریف تازه‌ای از جهان‌بینی حزب تودهٔ ایران مواجه می‌شویم.