جمهوری دموکراتیک خلق لائوس در راه ساختمان سوسیالیسم
نویسنده: محمد سعادتمند ــ
در طول جنگِ آمریکا در هندوچین، دو میلیون تُن بمب تنها بر روی لائوس ریخته شد که تقریباً برابر با تمام بمب‌هایی بود که ارتش آمریکا در طول جنگ جهانی دوم در اروپا و آسیا ریخته بود. بالاترین بمباران سرانه جهان به لائوس تعلق دارد (تقریباً یک تُن مواد منفجره به‌ازای هر نفر).
آشنایی اولیه با لائوس و تاریخ آن
وقتی از کشورهایی در آسیا صحبت می‌شود که راه ساختمان سوسیالیسم را در پیش گرفته‌اند، جمهوری‌خلق‌چین و جمهوری‌سوسیالیستی ویتنام به ذهن خطور می‌کنند و کمتر کسی به لائوس با نام رسمی جمهوری دموکراتیک خلق لائوس فکر میکند. این کشور کوهستانی که بین ویتنام، کامبوج، تایلند، میانمار و چین محصور است و دوران سراسر درد و رنج اشغال توسط ژاپن و دوره استعماری فرانسه، و سال‌ها بمباران دهشتناک نظامی ایالات متحده آمریکا را پشت سر گذاشته است، پس از پایان جنگ ویتنام درسال ۱۹۷۵ میلادی با انتخاب سمتگیری سوسیالیستی در راه ساختمان سوسیالیسم گام برداشته است.
پیشینهٔ لائوس به یک قلمرو پادشاهی بازمی‌گردد که از سدهٔ ۱۴ تا ۱۸ میلادی وجود داشت، ولی بعداً به سه پادشاهی کوچک‌تر تقسیم شد. در سال ۱۸۹۳ این نواحی به تحت‌الحمایگی فرانسه درآمد و سه پادشاهی یادشده متحد شده و کشور لائوس را تشکیل دادند. در جریان جنگ جهانی دوم لائوس به اشغال ژاپن درآمد و پس از جنگ، همچون ویتنام و کامبوج دوباره تحت استعمار فرانسه قرار گرفت. نیروهای ملی و کمونیست‌ها در این سه کشور برای بیرون راندن استعمار فرانسه از هندوچین دست از مبارزه نکشیدند.
سرنوشت لائوس پیوند تنگاتنگی با تحولات همسایه شرقی خود ویتنام داشته و دارد.
در سال ۱۹۵۴ نیروهای ویت‌مین۱ شکست سختی در دین بین فو به نیروهای فرانسه وارد کردند. در نتیجه این شکست، فرانسه در کنفرانس ژنو به استقلال سه کشور مستعمره خود – کامبوج، لائوس و ویتنام – تن داد، اما در موافقت‌نامه‌های کنفرانس ژنو، ویتنام موقتاً به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده بود. بر اساس موافقت‌نامه ژنو، پس از رأی‌گیری از مردم ویتنام باید تکلیف حکومت در این کشور روشن می‌شد. دولت ویتنام جنوبی از برگزاری انتخابات پیش‌بینی شده در موافقت‌نامه ژنو سر باز زد. در نهایت آمریکا و متحدانش برای حمایت از حکومت دست‌نشانده خود در جنوب و حفظ آن، نیروهای نظامی خود را وارد این کشور کردند که منجر به جنگ ۲۰سالهای شد که تا سال ۱۹۷۵ ادامه یافت. این جنگ محدود به ویتنام نماند ودر عمل به لائوس و کامبوج نیز گسترش یافت.
حزب انقلابی خلق لائوس (LPRP)۲ که از سال ۱۹۵۴ با حکومت پادشاهی لائوس مبارزه می‌کرد، پس از شکست آمریکا و فرار نیروهای نظامی آن از ویتنام در سال ۱۹۷۵، تاسیس جمهوری دموکراتیک خلق لائوس را اعلام کرد.
در طول جنگِ آمریکا در هندوچین، دو میلیون تُن بمب تنها بر روی لائوس ریخته شد که تقریباً برابر با تمام بمب‌هایی بود که ارتش آمریکا در طول جنگ جهانی دوم در اروپا و آسیا ریخته بود. بالاترین بمباران سرانه جهان به لائوس تعلق دارد (تقریباً یک تُن مواد منفجره به‌ازای هر نفر). پس از سرنگونی سلطنتِ تحت حمایت آمریکا در سال ۱۹۷۵ و تأسیس جمهوری دموکراتیک خلق لائوس، حزب انقلابی خلق لائوس ومردم این کشور، برای توسعه اقتصادی و آماده کردن زمینه برای آینده سوسیالیستی مدرن کشورشان، گام در راهی بسیار پر پیچ و خم گذاشته‌اند .
مایکل کریستوفر، خبرنگار دنیای مردم۳ که اکنون در وینتیان، پایتخت لائوس مستقر است، در مقاله‌ای در این نشریه، روند انقلابی در لائوس و اقتصاد سیاسی این کشور را به تصویر کشید‌ه است.
انقلاب ملی دموکراتیک
در دسامبر سال ۱۹۷۵، سیساوانگ واتانا پادشاه لائوس، رسماً از تاج و تخت پادشاهی استعفا داد. با سقوط پنوم‌پن در کامبوج و سایگون در جنوب ویتنام در اوایل همان سال، اعتراضات ضد سلطنتی لائوس را فرا گرفت. ارتش آزادیبخش خلق لائوس (پاتت لائو)۴ با آرامش اما مسلح وارد پایتخت شد. پادشاه فهمید اگر بخواهد قدرت را حفظ کند، چه سرنوشتی خواهد داشت و لذا مجبور به استعفا شد و از سلطنت ۱۶ ساله خود کناره گرفت. سرانجام، بیش از ۲۰ سال مبارزه و جنگ علیه استعمار، امپریالیسم، استثمار و استبداد به پایان رسید. قدرت سیاسی به طور رسمی به حزب انقلابی خلق لائوس واگذار شد.
با فرار بسیاری ازاعضای خانواده سلطنتی، پادشاه، ملکه و ولیعهد به یک اردوگاه بازآموزی فرستاده شدند و تا زمان مرگ‌شان در این اردوگاه به سر می‌بردند. با برافراشته شدن پرچمِ قرمز، سفید و آبی ملت آزاد لائوس در کنار پرچم سرخ سوسیالیسم، جمهوری دموکراتیک خلق لائوس زاده شد.
میراث دوران استعمار و اشغال و جنگ، چیزی نبود جز کشوری که در آن ظرفیت تولید تقریباً وجود نداشت. زیرساخت‌های پیشین، در جریان جنگ‌های آزادیبخش، تا حد زیادی آسیب دیده یا نابود شده بودند. ۱۰درصد از جمعیت لائوس در نتیجه مستقیم جنگ‌های استعماری فرانسه و امپریالیستی آمریکا کشته شده بودند. ۲۰درصد دیگر مجروح یا از کار افتاده بودند. حدود ۱۰درصد نیز به خارج از کشور مهاجرت کرده بودند و حداقل ۵۰درصد به شکلی از روستاهای خود آواره شده بودند. امید به زندگی کمتر از ۴۶ سال بود، نرخ بی‌سوادی بیشتر از ۷۵درصد بود و میلیون‌ها بمب آمریکایی منفجر نشده در این سرزمین باقی مانده بود که حتی امروزه نیز هر ساله ده‌ها قربانی می‌گیرند.
ساختمان سوسیالیسم در چنین کشوری با این وضعیت، برای حزب انقلابی خلق لائوس کار آسانی نبود. این حزب کشور را در مرحله ملی دمکراتیک انقلاب ارزیابی می‌کرد. در یکی از کنگره‌های حزب، از ۱۹ نماینده‌ای که در آن شرکت داشتند، تنها دو نفر کارگر بودند و ۱۳ نفر به عنوان دهقان ثبت شده بودند، و چهار نفر باقی‌مانده از اقشار میانی و «خرده بورژوا» بودند . براساس این واقعیات و براساس سابقه بحث‌هایی که در جنبش کارگری کمونیستی جهان در آن دوران وجود داشت، حزب انقلابی خلق لائوس رویکرد سمتگیری سوسیالیستی را مناسب‌ترین راه رشد برای کشورشان اعلام کرد. این حزب معتقد است که هنوز در موقعیتی نیست که ادعای پیروزی سوسیالیسم را داشته باشد، بلکه در حال ساخت پایه‌های سوسیالیسم است.
سه عرصه مبارزه انقلابی
پس از سال ۱۹۷۵، حزب انقلابی خلق لائوس برنامه خود در عرصه‌های مختلف را برای آینده لائوس ارایه داد. این برنامه سه عرصه کلی: انقلاب نیروهای مولد، انقلاب علمی- فنی و انقلاب ایدئولوژیک-فرهنگی را شامل می‌شد.
۱. انقلاب نیروهای مولده
در سال ۱۹۷۹، ارزیابی مجدد واقعیت‌های اقتصادی لائوس آغاز شد که در کنگره حزب در سال ۱۹۸۶ جمع‌بندی شد و برنامه سازوکار اقتصادی نوین (NEM) تدوین شد. این برنامه، با الگوبرداری از سیاست اقتصادی نوین (NEP) لنین در اتحاد جماهیر شوروی در دهه ۱۹۲۰ تدوین شده بود. بعلاوه از تجربیات کشورهای همسایه کامبوج، چین و ویتنام نیز در تدوین آن کمک گرفته شد.
حزب انقلابی خلق لائوس این واقعیت اقتصادی را پذیرفت که سوسیالیسم پیشرفته را نمی‌توان در جامعه‌ای پیشاصنعتی ساخت. باید صنعت ملی را گسترش داد، از سیاست‌های دوران جنگ فاصله گرفت و به سمت یک اقتصاد مولد حرکت کرد تا شاهد اعتلای کشور بود. مونکئو اورابون، یکی از وزرای سابق لائوس، در کتاب خود در سال ۲۰۱۵ تحت عنوان «حزب و مردم لائوس، سوسیالیسم را انتخاب می‌کنند و به آن پایبند هستند» می‌نویسد:
«اقتصاد در نظام دموکراتیک خلق لائوس یک اقتصاد کالایی است که بخش‌های زیادی از آن بر اساس «سازوکار بازار با مدیریت دولتی» عمل میکند که دیدگاه درست و متناسب با شرایط واقعی لائوس است.»
ایجاد شرکت‌های دولتی، توسعه زیرساخت‌های ملی و تدوین سیاست‌های جدید کشاورزی و اجتماعی، مهم‌ترین رویکردهایی بود که برای رسیدن به اهدافِ انقلابِ نیروهای مولده در نظر گرفته شده بود.
همان‌گونه که در بالا گفته شد، حداقل ۵۰درصد از جمعیت لائوس به شکلی در طول جنگ آواره شده بودند. با جمعیتی در حدود سه میلیون نفر در سال ۱۹۷۵، و مساحت کل ۲۳۶،۸۰۰کیلومترمربع، تراکم جمعیت لائوس تنها حدود ۶/۱۲ نفر در هر کیلومترمربع بود. به بیان دیگر جمهوری دموکراتیک خلق لائوس از نظر اسکان مجدد و جابه‌جایی جمعیت و انجام اصلاحات گسترده کشاورزی فرصتی کاملاً منحصر به فرد داشت.
با توجه به سرزمین‌های گسترده کم‌جمعیت، دولت توانست روستاهایی را به‌طور کامل به مناطق جدید با زمین‌های مناسب‌تر برای کشت و توسعه صنعتی منتقل کند. انتقال قبایل معروف به «قبایل کوهی» از ارتفاعات کوهستانی به مناطق پست‌تر، به معنای دستیابی آنان به خاک مناسب‌تر برای کشاورزی بود.
برخلاف اقدام فاجعه‌بار «تخلیه شهرها» توسط رژیم پل پوت در کامبوج، جمهوری دموکراتیک خلق لائوس توسعه مراکز جمعیتی بزرگ‌تر و ادغام روستاها را تشویق می‌کرد و در نتیجه شهرها و شهرک‌های بسیاری در سراسر لائوس به وجود آمدند. این امر توسعه پروژه‌های زیربنایی را آسان‌تر می‌کرد و ساخت جاده‌ها، راه‌های ارتباطی مناسب‌تری برای جوامع دورافتاده فراهم می‌کرد. به‌علاوه، ارائه خدمات بهداشتی و آموزشی دولت، موجب ارتقا و بهبود سطح زندگی بسیاری از مردم شد.
فقر همچنان در کشور وجود دارد، اما نرخ آن از ۴۶درصد در سال ۱۹۹۲ به ۱۸درصد در حال حاضر کاهش یافته است. درآمد سرانه در لائوس ۲۵۹۹دلار است. لائوس به کشورهای همسایه خود برق صادر میکند و نیاز دیگر کشورها به فلزات لائوس، چشم‌انداز بهتری برای بهبود اقتصادی کشور ایجاد کرده است. صادرات لائوس عمدتاً شامل ۳۸/۲میلیارد دلار برق، ۸۵۲میلیون دلار طلا، ۵۹۷میلیون دلار لاستیک، ۵۸۳میلیون دلار کودهای پتاسیم و ۴۴۸میلیون دلار کاغذ تحریر است . چوب، قهوه، قلع و مس از دیگر کالاهای صادراتی این کشور به شمار می‌روند . کشورهای اصلی واردکننده از لائوس عبارتند از تایلند ۲۹/۳میلیارد دلار، چین ۷۳/۲میلیارد دلار، ویتنام ۹۷۸میلیون دلار، استرالیا ۳۵۱میلیون دلار و ایالات متحده ۲۸۱میلیون دلار .
صنعت گردشگری نیز در اقتصاد لائوس جایگاه ویژه‌ای به دست آورده است. در سال ۲۰۱۹ لائوس پذیرای ۶/۴میلیون گردشگر خارجی با درآمدی حدود ۸۶۱میلیون دلار بود. اگرچه در سالهای بعد، همه‌گیری کرونا تعداد گردشگران خارجی را به شدت کاهش داد، اما آخرین آمار منتشر شده نشان می‌دهد که ۴/۳میلیون گردشگر خارجی در سال ۲۰۲۳ از این کشور دیدن کرده‌اند.
۲. انقلاب علمی- فنی
حزب انقلابی خلق لائوس مبتکرآغاز تحولاتی در لائوس بود که پنج دهه پیش کاملاً غیرممکن به نظر می‌رسید. این تحولات لائوس را به یک کشور سوسیالیستی در حال توسعه تبدیل کرد، بدون اینکه با پیشینه فئودالی-استعماری مجبور باشد یک دوره سرمایه‌داری تمام عیار را طی کند.
جمعیت کشور امروز بیش از دو برابر شده و به حدود هفت‌ونیم میلیون رسید‌ه است و تراکم جمعیت به ۳/۳۱ نفر در هر کیلومترمربع افزایش یافته است. اگرچه افزایش جمعیت و افزایش تراکم جمعیت شهری از نشانه‌های توسعه است، اما به‌هیچ‌وجه تنها شاخص توسعه نیست. در حالی که آموزش برای همه مردم لائوس هنوز رایگان نیست، نرخ باسوادی از کمتر از ۲۵درصد در سال ۱۹۷۵ به۱/۸۷درصد افزایش یافته است که همسطح نرخ باسوادی در آمریکاست.
حزب انقلابی خلق لائوس طبق برنامه خود به دنبال بهبود آموزش و تربیت نیروی کار حرفه‌ای بوده که از دانش روز و مجموعه مهارت‌های پیشرفته روز برخوردار باشد. اولین گام‌ها در انقلاب علمی- فنی، به حداکثر رساندن دسترسی به آموزش، افزایش هرچه بیشتر نرخ باسوادی، جذب متخصصان آگاه لائوسی که به خارج از کشور مهاجرت کرده بودند و هم‌زمان تربیت اولین نسل از کارگران جدید لائوس در داخل کشور بود.
پژوهش آژانس همکاری بین‌المللی ژاپن (JICA) در سال ۲۰۱۶ نشان می‌دهد، لائوس دارای ۵ بیمارستان مرکزی، ۱۷ بیمارستان استانی، ۱۳۴ بیمارستان منطقه‌ای و ۹۸۳ مرکز بهداشتی است که در مجموع حدود ۱۱۳۹ مرکز می‌باشد . بطور میانگین هر ۶۵۰۰ نفر جمعیت از خدمات یک مرکز بهداشتی درمانی برخوردارند. از زمان انجام پژوهش یادشده تا امروز، مراکز بهداشتی درمانی بیشتری ساخته شدهاند. قابل ذکر است که در آمریکا هر ۵۰هزار نفر یا بیشتر یک مرکز دارند. امید به زندگی نیز از زیر ۴۶ سال در ۱۹۷۵ به بیش از ۷۰ سال افزایش یافته است.
با توجه به پوشش بیمه‌ای موجود، بسیاری از مردم از خدمات بهداشتی و درمانی رایگان برخوردارند و استفاده از این خدمات نسبت به زمان تشکیل جمهوری دمکراتیک لائوس گسترش قابل توجهی یافته است. با این‌حال، بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی و تأمین بیمه همگانی را دولت در برنامه آتی خود گنجاند‌ه است. در تجدید اسکان جمعیت که پس از جنگ انجام شد، جوامعی ترجیح دادند در مناطق صعب‌العبورتر در کوهستان باقی بمانند یا به سکونت‌گاه‌های جدید در کوهستان بازگردند، لذا این جوامع دسترسی کم‌تری به خدمات بهداشتی و درمانی دارند.
کمک‌های خارجی در سالهای مالی ۲۰۰۱-۲۰۰۰ و یا ۲۰۰۹-۲۰۰۸ تنها حدود ۴درصد از تولید ناخالص داخلی لائوس را تشکیل می‌داد که عمدتاً در برنامه‌های تحت رهبری دولت در رابطه با توسعه کشاورزی، بهداشت و آموزش استفاده می‌شد. با ادامه توسعه اقتصادی-اجتماعی لائوس، کمک‌های خارجی کاهش قابل توجهی یافته است که نشان‌دهنده توسعه کلی کشور و خودکفایی فزاینده آن است.
هزینه‌های ناشی از جنگ‌های آزادیبخش همچنان بخشی از منابع را می‌بلعد. مثلاً، بخشی از کمک‌های خارجی، هنوز هر ساله برای غیرفعال کردن و خنثی کردن مهمات و بمب‌های منفجر نشده‌ای هزینه می‌شوند که آمریکا در طول جنگ بر سر مردم لائوس ریخته است . حدود ۸۰۰۰ کیلومترمربع از مساحت این کشور همچنان آلوده به بمب‌های منفجر نشده هستند.
۳. انقلاب ایدئولوژیک فرهنگی
بودایی، مذهب اکثریت قریب به اتفاق مردم لائوس بوده و هست و هر روستا و هر محله داری یک عبادتگاه و معبد بودایی است. داستان اسطوره‌ای منشا پیدایش مرم لائوس برگرفته از متون بودایی و حماسه باستانی هندی رامایانا است که گفته می‌شود توسط اولین پادشاهی لائوس در قرن ۱۴ به این کشور آورده شده است.
جمهوری دموکراتیک خلق لائوس به‌جای تحمیل الحاد اجباری، سیاست رواداری مذهبی را پیش گرفت. مردم در انجام آداب دینی و فرهنگی سنتی بودایی و فرایض دینی جاندارگرایانه (آنیمیسم)۵ آزادند. دولت به‌جای آزار و اذیت الحادی، که اغلب به اشتباه با حکومت سوسیالیستی مرتبط دانسته می‌شود، سیاست آزادی مذهبی را حفظ کرده است و با تنوع مذهبی و فرهنگی مردم هیچ مخالفتی ندارد. بزرگ‌ترین نمونه اجرای این سیاست بازسازی تندیس معروف و غول‌پیکر بوداست که در طول جنگ در اثر بمباران آمریکاهی‌ها ویران شده بود و با همکاری مقامات محلی بودایی و حزب بازسازی شد.
حزب انقلابی خلق لائوس، همچون همتای ویتنامی خود، دست به «انقلاب فرهنگی» به سبک چینی نزد. در «انقلاب فرهنگی» چین، با برداشت کژدیسه از انقلاب فرهنگی سوسیالیستی، با هر آنچه جزو «چهار عامل کهنه» تشخیص داده می‌شد به‌شدت مقابله می‌شد. در دوران انقلاب فرهنگی چین، تلاش شد سنت‌های بوداییِ تبت از بین برده شوند و برای نابودیِ «چهارعامل کهنه»، یعنی «اندیشه کهنه، فرهنگ کهنه، آداب و رسوم کهنه، و عادت‌های کهنه طبقات استثمارگر» کارزاری فراگیر به راه افتاد. خمرهای سرخ نیز در کامبوج با همین برداشت کژدیسه به نسل‌کشی در کشور خود دست زدند که طی آن ۷/۱میلیون نفر قتل‌عام شدند.
انقلاب ایدئولوژیک-فرهنگی لائوس در واقع بازتاب اجتماعی تحولات اقتصاد سیاسی این کشور است. سمتگیری سوسیالیستی و گام برداشتن در راه ساختمان سوسیالیسم نه تنها عدالت و رفاه اجتماعی را به ارمغان می‌آورد، بلکه فارغ از جنسیت، قومیت و مذهب، برای مردم برابری را تأمین و تضمین میکند.
لائوس هنوز یک جامعه عمدتاً کشاورزی است. کشاورزی ۵۱درصد از تولید ناخالص داخلی لائوس را تشکیل می‌دهد و تقریباً ۸۰درصد از جمعیت به کشاورزی مشغول‌اند، از این رو، فرهنگ سنتی لائوس به شدت حول خانواده و روستا متمرکز است. در دوران استعمار، این به معنای حقوق نابرابر زن و مرد، دشمنی بین قبایل و اقوام مختلف و غیره بود. امروزه، قانون اساسی، آزادی مذهب و برابری را برای همه مردم، صرف‌نظر از جنسیت، قومیت و مذهب، تضمین میکند.
وجود نزدیک‌ترین رابطه مستقیم ممکن بین دولت و مردم، توسعه دموکراسی خلقی را در پی داشته و دولت تلاش میکند تا این ارتباط مستقیم و دموکراتیک با مردم را هرچه بیشتر استحکام بخشد. مبارزه با فساد و تلاش برای کسب نمایندگی هرچه بیشتر از مردم در سیستم دموکراتیک کشور، در مرکز توجه دولت در سیاست‌های اصلاحی اخیر بوده است.
نمونه‌ای از اقدامات انجام شده
استان شیانگ خوانگ (Xiengkhouang) شاید بهترین نمونه پیشرفت و توسعه فزاینده ناشی از سمتگیری سوسیالیستی لائوس باشد. این استان که در فلاتی با همین نام واقع شده، سال‌ها شاهد نبردهای سنگینی بود که بین ارتش آزادیبخش خلق لائوس (پاتت لائو) و ارتش سلطنتی تحت حمایت آمریکا جریان داشت. هیچ نقطه‌ای در جهان به اندازه این استان مورد حمله بمباران هوایی سنگین قرار نداشته است.
در سال ۱۹۷۵، بخش اعظم این استان و از جمله پایتخت باستانی آن کاملاً ویران شده بود. تقریباً تمام ساکنان قبل از جنگِ این استان در طول جنگ تخلیه شده بودند و به‌جای آن، در سرتاسر این استانِ زیبا بمب‌ها و مهمات منفجر نشده پراکنده بودند. هم‌زمان با خنثی‌سازی بمب‌های منفجر نشده و بازسازی استان، برنامه تجدید اسکان توسط دولت به اجرا درآمد و بسیاری از خانواده‌ها به استان خود بازگردانده شدند.
همه زمین‌های اطراف فون ساوان (Phonsavan) مرکز استان زیر کشت رفته و همه امور کشاورزی تحت مدیریت یک شرکت تعاونی کشاورزی است که در نزدیکی مرکز شهر قرار دارد. نزدیک به ۴۰هزار نفر ساکنان این شهر توسط چهار بیمارستان و تعداد زیادی درمانگاه‌های کوچک‌تر خدمات‌رسانی می‌شوند.
امروزه درشهر فون ساوان، که پس از جنگ تاسیس شده، به هر طرف نگاه کنید، مناظری از بمب‌های منفجرنشده خنثی‌شده‌ای می‌بینید که هم در دکوراسیون‌ها و هم در ساختمان‌سازی به کار رفته‌اند. کارگاه‌هایی وجود دارند که از فلزات ذوب‌شده بمب‌های آمریکایی به‌عنوان مواد اولیه برای تولید محصولات گوناگون ازجمله در ساخت قاشق استفاده می‌شود. در این استان روستایی وجود دارد که به «قاشق آباد» معروف شده است.
جمهوری دموکراتیک خلق لائوس، اگرچه در پنج دهه گذشته بیش از آنچه در سال ۱۹۷۵ ممکن به نظر می‌رسید، به موفقیت‌های چشم‌گیری دست یافته است اما به عنوان یک کشور در حال توسعه، هنوز راه درازی برای دستیابی به سوسیالیسم در پیش دارد.
کمک‌های کشورهای دوست
برخورداری جمهوری دموکراتیک خلق لائوس از کمک‌های انترناسیونالیستی اتحاد شوروی، جمهوری خلق چین و جمهوری سوسیالیستی ویتنام یکی از عوامل مهم موفقیت‌های این کشور در دستیابی به اهداف برنامه‌ای این کشور بود‌ه‌است.
۱. روابط با شوروی
جمهوری دموکراتیک خلق لائوس پس از تأسیس در ۱۹۷۵، با اتحاد جماهیر شوروی پیوندهای نزدیکی برقرار کرد. امدادگران شوروی جایگزین امدادگران آمریکایی شدند ومبادله هیئت‌های دولتی، حزبی، ارتشی، جوانان و دوستی بین دو کشور آغاز شد. اتحاد جماهیر شوروی در ایجاد نیروهای مسلح لائوس نیز کمک شایانی کرد.
کمک‌های شوروی در اوج خود، بخش عمده‌ای از کمک‌های خارجی را تشکیل می‌داد که لائوس دریافت می‌کرد. کمک‌های شوروی در دهه ۱۹۸۰ شامل حضور حدود ۱۵۰۰ تکنسین و مشاور بود. بسیاری از دانشجویان لائوسی در شوروی تحصیل می‌کردند، حدود ۳۰۰ دانشجوی لائوسی هر ساله برای تحصیل در اتحاد شوروی بورس تحصیلی دریافت می‌کردند. اتحاد شوروی همچنین در پروژه‌های زیربنایی مانند ساخت جاده‌ها، فرودگاه‌ها، پل‌ها، ایستگاه‌های رادیو و تلویزیون و بیمارستان‌ها مشارکت داشت. کمک‌های شوروی شامل تحویل تجهیزات نظامی از جمله جت‌های جنگنده میگ نیز بود. این کمک‌ها از سال ۱۹۸۹ با روی کار آمدن گورباچف در اتحاد شوروی رو به کاهش گذاشت.
۲. روابط با چین
در جریان حمله نظامی چین به ویتنام در ۱۹۷۹، مخالفت لائوس با این حمله و طرفداری از ویتنام، تیرگی روابط لائوس و چین را در پی داشت. به‌دنبال تحولات در چین و شوروی و پس از سفر نخست‌وزیر لائوس در سال ۱۹۸۹ به چین روابط دو کشور بهبود یافت و روابط دیپلماتیک و حزبی عادی شد و همکاری‌های دو کشور افزایش یافت. سرمایه‌گذاری چین به یازده مورد از جمله یک کارخانه مونتاژ خودرو در سال ۱۹۹۱ گسترش یافت. در سال ۲۰۱۵، لائوس به پروژه زیرساختی جهانی جمهوری خلق چین، طرح «کمربند و جاده» (BRI) پیوست. پس از گفتگوهای شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین و بونهنگ وراچیت، دبیر حزب انقلابی خلق لائوس در سال ۲۰۱۶، همکاری دوجانبه گسترش یافت و هماهنگی بیشتر در امور بین‌المللی بین دو کشور برقرار گردید .در جریان سفر شی جین پینگ به وینتیان در سال ۲۰۱۷، ایجاد کریدوراقتصادی۶ لائوس-چین اعلام شد.
راه‌آهن لائوس-چین، که به‌عنوان بخشی از طرح «کمربند و جاده» ساخته شد، در اواخر سال ۲۰۲۱ افتتاح شد. این راه‌آهن لائوس را به زیرساخت‌های راه‌آهن ملی چین متصل میکند و طبق برنامه قرار است تا بانکوک و سنگاپور گسترش یابد. در کشوری محصور در خشکی مانند لائوس، این یک پیشرفت بزرگ برای اقتصاد آن به‌حساب می‌آید که صنعت گردشگری و صادرات را تقویت‌می‌کند. علاوه بر این، چین – به صورت رایگان – یک سالن فرهنگی و یک بیمارستان بزرگ جدید در وینتیان ساخته است که پزشکان و پرستاران چینی برای آموزش همتایان خود سه سال در لائوس حضور خواهند داشت. این کمک چین در چارچوب طرح لائوس برای بیمه درمانی همگانی تا سال ۲۰۲۵ انجام شده است.
۳. روابط با ویتنام
وابط نزدیک و ویژه لائوس با ویتنام در دوران معاصر به همکاری‌های درازمدت احزاب حاکم بر دو کشور در دوران مبارزه علیه استعمار و امپریالیسم بازمی‌گردد. سنت همفکری با حزب کمونیست ویتنام در دوران مبارزه، پس از قدرت گرفتن حزب انقلابی خلق لائوس نیز ادامه یافت. برگزاری نشست‌های ادواری وزرای خارجه لائوس، ویتنام و کامبوج از سال ۱۹۸۰ و تشکیل کمیسیون مشترک همکاری ویتنام-لائوس، که سالانه برای بررسی پیشرفت پروژه‌های مختلف تشکیل جلسه می‌داد، به روابط دولت‌های دو کشور رسمیت بخشید. همکاری بین لائوس و ویتنام در سطوح دیگر نیز وجود دارد، مثلا جلسات حزبی، تبادلات استان به استان، و همچنین جلسات سازمان‌های تود‌ه‌ای جوانان و زنان به طور مرتب برگزار می‌شوند.
همکاری‌های نظامی گسترده‌ای نیز بین دو کشور به‌ویژه در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، عمدتاً در زمینه آماد (لجستیک)، آموزش و ارتباطات وجود داشت. (تأمین مهمات و هواپیماهای سنگین توسط اتحاد شوروی انجام می‌شد).
عبارت «روابط ویژه» توسط هر دو طرف مورد استفاده عمومی قرار می‌گیرد. در ژوئیه ۱۹۷۷، قرارداد بیست‌و‌پنج ساله دوستی و همکاری لائوس و ویتنام امضا شد که بر اساس آن نیروهای ارتش ویتنام در لائوس مستقر شدند تا به آن کشور برای مقابله با همسایگان متخاصم و نیروهای ضدانقلاب کمک کنند. به‌علاوه صدها مشاور ویتنامی تقریباً در تمام وزارتخانه‌ها، همتایان لائوسی خود را راهنمایی می‌کردند. صدها تن از کادرهای حزبی و تکنسین‌های لائوسی در مدارس حزبی یا مدارس فنی در هانوی تحصیل کرده‌اند.
از زمانی که لائوس قانون تشویق سرمایه‌گذاری خارجی را در سال ۱۹۸۹ تصویب کرد، سرمایه‌گذاری ویتنام در لائوس رو به افزایش گذاشت. طی سالهای ۱۹۸۹ تا ۲۰۱۲ ویتنام با سرمایه‌گذاری در ۴۲۹ پروژه بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در لائوس در آن دوره بود. بنا به گفته وزارت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری ویتنام (MPI)، در سال ۲۰۲۲ «لائوس در بین کشورهایی که ویتنام در آنها سرمایه گذاری میکند، با ۲۰۹ پروژه با کل سرمایه‌گذاری ۱/۵میلیارد دلار رتبه اول را دارد. ویتنام بعد از چین و تایلند رتبه سوم سرمایه‌گذاری در لائوس را دارد.
***
اگرچه ویژگی‌ها و پیش شرط‌های انتخاب راه رشدی به شیوه جمهوری دموکراتیک خلق لائوس به‌منظور کسب استقلال اقتصادی و حفظ استقلال سیاسی و تأمین آزادی و عدالت اجتماعی برای همه کشورهای در حال توسعه جهان یکسان نیست و هریک ویژگی‌های خاص خود را دارند و به دلیل شرایط موجود جهانی و به ویژه در نبود اتحاد شوروی و اردوگاه سوسیالیستی، انتخاب چنین راه رشدی ممکن است با چالش‌های گوناگون روبرو باشد، اما کشورهای در حال توسعه به‌منظور دستیابی به استقلال اقتصادی و سیاسی و تأمین آزادی و عدالت اجتماعی و فراهم کردن زندگی شایسته برای مردم خود، راهی جز سمت گیری سوسسالیستی ندارند. امروزه که اتخاذ سیاست‌های نئولیبرالیستی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه آشکارا جز وابستگی اقتصادی و سیاسی و گسترش فقر و فاصله عظیم طبقاتی نتایج دیگری به بار نیاورده، اهمیت انتخاب سمتگیری سوسیالستی آشکارتر شده است.
ـــــــــــــــــ
۱. ویت‌مین (Viet Minh)، اتحاد استقلال‌طلبانه بین کمونیست‌ها و ملی گرایان ویتنام بود که در اصل برای استقلال از فرانسه شکل گرفته بود. ویت‌مین در دوران جنگ جهانی دوم با اشغالگران ژاپنی و پس از جنگ با استعمارگران فرانسوی که مجدداً به ویتنام بازگشته بودند، مبارزه می‌کرد.
۲. Lao People’s Revolutionary Party
۳. People’s World
۴. پاتت لائو (Pathet Lao) – شاخه نظامی حزب انقلابی خلق لائوس
۵. آنیمیسم یا جانداراِنگاری، زنده‌اِنگاری، جان‌باوری، آیینی است که باورمندان به آن معتقدند تمامی عناصر طبیعت دارای روح و جان هستند که منشاء جنبش طبیعت‌اند.
۶. کریدورهای اقتصادی شبکه‌های یکپارچه‌ای از زیرساخت‌ها در یک ناحیه یا منطقه جغرافیایی هستند که به منظور پیشبرد توسعه اقتصادی طراحی می‌شوند. کریدورهای اقتصادی، عوامل اقتصادی مختلف بین مناطق جغرافیایی خاص در داخل یک کشور یا بین دو یا چند کشور را به‌هم متصل می‌کنند و اغلب دارای زیرساخت‌های یکپارچه مانند بزرگراه‌ها، راه‌آهن و بنادر آبی هستند.
ـــــــــــــ
منابع:
– https://www.peoplesworld.org/article/laos-building-socialism-from-scratch-after-colonialism-and-imperialist-war/
– https://www.peoplesworld.org/article/laos-a-peoples-democratic-republic-travelogue/
– https://socialistvoice.ie/2018/05/laos-building-the-foundations-of-socialism/
– https://investlaos.gov.la/why-laos/
– https://oec.world/en/profile/country/lao
منبع: دانش و امید، شمارهٔ ۲۴، تیر ۱۴۰۳