پیشنهاد صلح پوتین و «اجلاس صلح» سوئیس در بارۀ اوکراین
در ۱۴ ژوئن، یک روز قبل از «اجلاس صلح» سوئیس دربارهٔ اوکراین، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه، پیشنهادی برای پایان جنگ و برقراری صلح مطرح کرد. او گفت: «نیروهای اوکراینی باید از کل قلمرو مناطق جدید روسیه خارج شوند و کی‌یف باید اعلام کند که هیچ برنامه‌ای برای پیوستن به ناتو ندارد.» او افزود:
از اولین روزهای آغاز عملیات ویژه، روسیه گزینه‌هایی را برای راه‌حل دیپلماتیک بحران اوکراین ارائه می‌کرد، اما این تلاش‌ها نادیده گرفته شدند. امروز ما یک پیشنهاد صلح واقعی دیگر را مطرح می‌کنیم:
ما در مورد انجماد درگیری صحبت نمی‌کنیم، بلکه در مورد پایان نهایی آن صحبت می‌کنیم.
روسیه برای حل و فصل مسالمت آمیز درگیری، به مقام بی طرف، غیربلوکی و عاری از هسته‌ای اوکراین نیاز دارد.
ما خواهان ورق زدن صفحه غم انگیز تاریخ و احیای تدریجی روابط با اوکراین و اروپا هستیم.
پیشنهاد پوتین یک روز قبل از «اجلاس صلح» سوئیس آن را، که در هرصورت و بدون حضور روسیه خالی از موضعیت بود، به «اجلاس جنگ» تبدیل کرد.
در ۱۵ ژوئن، رئیس مجلس دومای روسیه در مورد پیشنهادات صلح پوتین گفت: «نشست سوئیس که باید امروز برگزار شود، معنای خود را از دست داده است. پوتین فرمولی برای صلح نه‌تنها در مورد وضعیت اوکراین، بلکه در کل اروپا پیشنهاد کرد. ابتکارات رئیس‌جمهور سابق اوکراین، زلنسکی، با حمایت بایدن، مکرون، شولتز، و غیره، معنای خود را از دست می‌دهد. دورهٔ ریاست زلنسکی به پایان رسیده است و امروز، تنها نهاد قانونی در اوکراین مجلس این کشور است، و تنها این مجلس می‌تواند در دستیابی به هرگونه توافقی مشارکت کند. هرچه نمایندگان اوکراینی منتظر باشند تا ایالات متحده و اتحادیه اروپا برای همه‌چیز به‌جای آنها تصمیم گیری کنند، شهروندان کمتری در این کشور باقی خواهند ماند، که فقط برای واشنگتن و بروکسل قابل مصرف هستند و قلمرو اوکراین نیز کوچک می‌شود.»
آمریکا و هم پیمانان غربی آن، درخواست سران بسیاری از کشورها مبنی بر ضرورت حضور روسیه در «اجلاس صلح» سوئیس دربارۀ اوکراین را نادیده گرفتند. از همین رو، نه‌تنها روسیه آن را بایکوت کرد، بلکه چندین کشور از جمله چین، برزیل، آفریقای جنوبی، و … اعلام کردند از آنجا که در غیاب روسیه نمی‌تواند توافقی صورت پذیرد، از شرکت در اجلاس معذورند. قبلاً رسانه‌های غرب گزارش داده بودند که گوستاو پترو، رئیس جمهور کلمبیا در این اجلاس شرکت می‌کند. امّا او در آخرین لحظه نظر خود را برای رفتن به «اجلاس صلح» دربارهٔ اوکراین در سوئیس تغییر داد. پترو در «ایکس» نوشت که نتایج این مجمع از پیش تعیین شده است و پلتفرم برای بحث در مورد مسیرهای صلح بین فدراسیون روسیه و اوکراین آزاد نیست.
پیشنهاد صلح پوتین قبل از این نشست، با واکنش‌های مختلفی روبرو شد. پرسیو گلوریا دی پائولا، تحلیلگر نظامی‌برزیلی تصریح کرد که مقامات اوکراین باید شرایط پوتین را بپذیرند. اگر به پیشروی روس‌ها و تصرفات مستمر ارضی آنها نگاه کنید، این امر واضح است. علاوه بر این، تلفات نیروهای مسلح اوکراین در تجهیزاتی که تأمین آنها کاملاً وابسته به غرب است، و نیروهایی که به‌دلیل بسیج سخت‌گیرانهٔ روزافزون و کاهش سن سربازی باید دوباره اعزام شوند را نیز باید در نظر گرفت. این موضوع در حال حاضر منجر به افزایش نارضایتی در اوکراین شده و در آینده موقعیت اوکراین را در میز مذاکره بدتر می‌کند.
رسانه‌های جهانی با موضعگیری خود به‌نوعی این اقدام پوتین را زیر سؤال بردند. چند موضعگیری به‌عنوان نمونه:
هیل: «پیشنهاد پوتین نشان‌دهندهٔ اطمینان وی است که روسیه می‌تواند با توجه به پیشروی تدریجی نیروهایش در عمق اوکراین، شرایطی را به طرف مقابل تحمیل کند.»
اسکای نیوز: «تصادفی نیست که سخنان پوتین در آستانهٔ اجلاس صلح در مورد اوکراین در سوئیس منتشر شد. هدف این بود که موضع مسکو را به همه برساند و همچنین مشروعیت اجلاس را حتی قبل از شروع آن تضعیف کند.»
فرانکفورتر روندشاو: «سخنان پوتین یک حملهٔ اطلاعاتی قابل‌توجه به کنفرانس اوکراین بود که این هفته در بورگنستاک سوئیس برگزار خواهد شد.»
رسانهٔ مجارستانی ـ مگیار نعمت: «از آنجایی که ارتش روسیه در جنگ در حال حاضر پیشرو است، تنها یک آتش‌بس و صلح مطابق با خواسته روسیه امکان‌پذیر است.»
فایننشال تایمز: «خواسته‌های رئیس‌جمهور روسیه در روز جمعه بسیار روشن بود. بعید به‌نظر می‌رسد که اوکراین شرایطی را بپذیرد که عملاً کنترل چهار منطقه را به روسیه واگذار کند.»
دیلی میل: «اظهارات پوتین در آستانهٔ نشست سوئیس دربارهٔ اوکراین در کی‌یف به‌عنوان یک “پیشنهاد غیرقابل قبول” تلقی خواهد شد.»
نیوزویک: «پوتین بیانیهٔ شومی داد و خاطرنشان کرد که جهان به نقطهٔ بی‌بازگشت نزدیک شده است.»
میرور: «پوتین به غرب دربارهٔ جنگ جهانی سوم هشدار داد. او قول داد که سرزمین‌هایی که او در اوکراین فتح کرد برای همیشه بخشی از روسیه باقی خواهند ماند.»
هندوستان تایمز: «پوتین وعدهٔ آتش‌بس فوری در اوکراین را داد، اما در عین حال شرایطی را مطرح کرد. این بیانیه در پس‌زمینهٔ اجلاس سران «گروه ۷» در ایتالیا و در آستانه کنفرانس آتی در سوئیس بیان شد.»
سخنگوی وزارت امور خارجهٔ روسیه قبل از شروع کنفرانس در سوئیس گفت که اگر می‌خواهند جهان را نجات دهند، پیشنهادات پوتین باید مورد بحث قرار گیرد. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجهٔ روسیه، خاطرنشان کرد که تنها کسانی که خواهان صلح نیستند نمی‌توانند پیشنهادات پوتین برای اوکراین را درک کنند.
رهبر حزب میهن‌پرستان فرانسه: ناتو به‌وضوح قصد تسلیم شدن ندارد و می‌خواهد درگیری را تشدید کند که می‌تواند به یک جنگ جهانی تبدیل شود.
فلوریان فیلیپو، رهبر حزب میهن پرستان فرانسه، دربارهٔ ابتکار روسیه در مورد اوکراین، با یادآوری نشست استانبول در سال ۲۰۲۲ گفت: «اولین تلاش برای برقراری صلح که قبلاً انجام شده بود تقریباً با موفقیت همراه بود. امّا ناتو در آخرین لحظه با فرستادن بوریس جانسون از امضای معاهدهٔ صلح توسط زلنسکی جلوگیری کرد.» به گفته فیلیپو، شرایط روسیه «قابل قبول به‌نظر می‌رسد.» با این حال، ناتو صلح را رد می‌کند و می‌گوید که این اتحاد می‌تواند در صورت لزوم بیش از ۳۰۰ هزار نفر را بسیج کند.
وزیر امور خارجهٔ ترکیه: پیشنهادهایی که پوتین در مورد اوکراین ارائه کرده است، بارقهٔ امیدی است و کنفرانس اوکراین در سوئیس با حضور نمایندگان فدراسیون روسیه مؤثرتر خواهد بود.
فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر امور خارجهٔ عربستان سعودی: حل و فصل مسالمت آمیز مناقشه در اوکراین مستلزم مشارکت فدراسیون روسیه است. فیصل بن فرحان در سخنرانی خود در کنفرانس اوکراین در سوئیس گفت: «هر روند معتبر صلح در اوکراین مستلزم مشارکت روسیه است».
در افتتاحیهٔ اجلاس سران در سوئیس، ویولا آمهرد، رئیس جمهور این کشور، اعتراف کرد که حل و فصل صلح‌آمیز بدون روسیه غیرممکن است.
نظریات بیان شده در نشست سوئیس در باره اوکراین
به‌نوشتهٔ رویترز، پیش‌نویس بیانیهٔ اجلاس اوکراین در سوئیس حاوی تزهایی در مورد کنترل کی‌یف بر نیروگاه هسته‌ای زاپاروژیه، اهمیت حیاتی کشتیرانی تجاری آزاد در دریای آزوف و دریای سیاه، و همچنین درخواست برای آزادی زندانیان است.
این پیش‌نویس همچنین بیان می‌کند که تهدید به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای و حمله به کشتی‌های تجاری، بنادر غیرنظامی، و زیرساخت‌های بندری غیرقابل قبول است. همچنین، از کشورها خواسته شده است که «از تهدید یا استفاده از زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال هر کشوری از جمله اوکراین خودداری کنند.»
ولادیمیر زلنسکی گفت که «برنامهٔ اقدام» اتخاذ شده در پایان کنفرانس سوئیس دربارهٔ اوکراین، قبل از برگزاری دومین اجلاس به روسیه ابلاغ خواهد شد.
اولاف شولتز: صدراعظم آلمان در مصاحبه با کانال «زد دی اف» گفت که روسیه باید در کنفرانس بعدی در مورد اوکراین شرکت کند و ظاهراً اجلاس سوئیس پایه و اساس جلسهٔ بعد خواهد بود. وی پیشنهاد پوتین برای مذاکره دربارهٔ اوکراین را «بیهوده» خواند
رویترز با استناد به سخنان کارل نهمر، صدراعظم اتریش، می‌نویسد، بیانیهٔ نهایی کنفرانس اوکراین در سوئیس از حمایت یکپارچه برخوردار نخواهد شد.
علی‌رغم اعلام ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، در کنفرانس صلح اوکراین در سوئیس که این گردهمایی یک «موفقیت» است و می‌تواند «تاریخ را بسازد»، برای مقامات و رسانه‌های خارجی شرکت‌کننده روشن بود که این نشست آن‌طور که ادعا می‌شد موفقیت‌آمیز نبود. با وجود مشارکت بیش از ۹۰ کشور، حذف روسیه، بازیگر اصلی منطقه، عدم حضور چین و غیبت جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، اهمیت این کنفرانس را کمرنگ کرد. علاوه بر این، این واقعیت که برخی از کشورهای بریکس فقط دیپلمات‌هایی درسطح نسبتاً پایین را فرستادند، بر تلاش‌ها برای جلب حمایت کشورهای جهانی جنوب سایه افکنده است.
در هر حال، «اجلاس صلح» سوئیس دربارۀ اوکراین انجام شد. همان‌طور که انتظار می‌رفت بسیاری در این اجلاس شرکت نکردند، و تعدادی از کشورهایی هم که در رده‌های متفاوت دیپلماتیک و بدون حضور رهبران خود شرکت داشتند، از جمله ارمنستان، برزیل، هند، عربستان سعودی، اسلواکی، آفریقای جنوبی، و امارات، از امضای بیانیهٔ نهایی کنفرانس اوکراین در سوئیس خودداری کردند. عراق و اردن هم پس از بیانیهٔ کنفرانس اوکراین در سوئیس، امضاهای خود را پس گرفتند. یک بار دیگر تلاش آمریکا و ناتو برای اجماع علیه روسیه با شکست مواجه شد.