تفرقه‌افکنی آمریکا میان چینی‌ها با قزاق‌ها و قیرقیزها
آمریکا ضمن رابطه محتاطانه نسبت به چین در بخش‌هایی از قزاق‌ها و قیرقیزها در آسیای مرکزی پیگیرانه با کارت ضدِ چینی بازی می‌کند. این موضوع به‌ویژه پس از آنکه در سال ۲۰۱۳ رئیس‌جمهور چین، شی جین پینگ، در دانشگاه شهر آستانه طرح «یک کمربند و یک مسیر» (راه ابریشم جدید) را اعلام کرد که مسیرهای حمل‌ونقل از چین به اروپا را هموار و در طول این مسیرها نقاط رشد اقتصادی ایجاد می‌کند، به یک مسأله روز تبدیل شد. بخشی از مسیر «راه ابریشم جدید» از خاک قزاقستان و قیرقیزستان عبور می‌کند. در اینجا آمریکا با سخنان ضدِ چینی تحریک و تلاش می‌کند شکاف بین پکن، آستانه و بیشکک ایجاد کند.
از پاییز سال گذشته سرتاسر قیرقیزستان را موجی از سخنرانی‌های ضدِ چینی دربر‌‌گرفت که ناشی از برخورد سخت چین با مسلمانان قومی در سین کیانگ بود. در سازماندهی این میتینگ‌ها آشکارا طرح تخریب موقعیت چین در کشورهای آسیای میانه دنبال می‌شود.
تظاهرات ضدِ چینی نتیجه فعالیت‌های اطلاعاتی ـ روانی بودند که از پاییز سال ۲۰۱۸ آغاز شدند. برخورد به چین در آسیای مرکزی همواره دشوار و پیچیده بود. هم تاریخ پُرتلاطم ارتباط مردمان محلی با امپراتوری چین و هم سیاست سخت‌گیرانه مقامات چینی نسبت به جمعیت مسلمان منطقه مستقل سین کیانگ ـ اویغور پس از جنگ جهانی دوم، تأثیر گذاشته بود.
با این وجود، در طول دهه گذشته چین تبدیل به شریک اصلی تجاری و اقتصادی و بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار کشورهای آسیای مرکزی شد. نخبگان سیاسی محلی نمی‌خواهند رابطه با پکن را کاملاً خراب کنند. فعالیت‌های ضدِ چینی نهم سپتامبر سال گذشته توسط سازمان دیده‌بان حقوق بشر (این سازمان صرفاً با نقض حقوق بشر در کشورهایی که سیاست خارجی آمریکا را دنبال نمی‌کنند، مبارزه می‌کند) در گزارشی ۱۱۷ صفحه‌ای با عنوان «ریشه‌کنی ویروس‌های ایدئولوژیک؛ عملیات تضیقی چین علیه مسلمانان سین کیانگ» آغاز شد. در گزارش از وجود «اردوگاه‌های بازآموزی» در چین و از موسسات ویژه تصفیه ایدئولوژیکی توسط مقامات چین علیه مسلمانان سین کیانگ گفته می‌شود. از آنجا که در سین کیانگ بسیاری قزاق‌ها و قیرقیزها زندگی می‌کنند، گسترش داستان‌هایی درباره سرکوب و تضییق حقوق آنها نمی‌تواند موجب واکنش شدید منفی در قزاقستان و قیرقیزستان نشود. منبع اصلی تأمین مالی اشاعه «محتوای ضدِ چینی» مطالب به زبان روسی، توسط رسانه‌های آمریکایی صورت می‌گیرد و بخشی از آنها به نسخه قزاقی و قیرقیزی نیز وجود دارند. در مطالب درج شده رنج ساکنان مسلمان سین کیانگ به تصویر کشیده می‌شود، که بسیاری از آنها دارای بستگانی در قزاقستان و قیرقیزستان هستند و برخی هم شهروندان این کشورها می‌باشند. تأکید مشخصی بر داستان‌های شخصی افراد خاصی می‌شود که تأثیر عاطفی مطالب اطلاعاتی را افزایش می‌دهد. در این میان موضع مقامات چینی و توضیح وظایف سیاسی آنها به «مخاطبان ویژه» رسانده نمی‌شود.
رادیو «آزادی» (سرویس قزاقی «رادیو “آزادی”») مستقیماً از استنتاجات گزارش دیده‌بان حقوق بشر حمایت و اعلام کرد که «دولت چین عملیات سیستماتیک علیه مسلمانان ترک زبان در سین کیانگ» اعمال می‌کند. سایت «آزاتتیق» با انتشار ویدئوی «عصر کنونی» ـ کانال تلویزیونی زبان روسی، که دفتر آن در پراگ است و پروژه مشترک «رادیو آزادی» و«صدای آمریکا» است، تبلیغات علیه دولت چین را شدت بخشید. این کانال تلویزیونی به‌طور شبانه‌روزی دو سال پیش در فوریه سال ۲۰۱۷ آغاز به‌کار کرده است. «عصر کنونی» صد‌در‌صد توسط کنگره آمریکا تأمین مالی می‌شود و مشغول ارتقاء و پیشبرد «ارزش‌های دمکراتیک و نهادها» در خاک کشورهای اتحاد شوروی سابق است.
مطالب ضدِ چینی سرویس قزاقی «رادیو آزادی» تیرگی مناسبات چین با کشورهای آسیای مرکزی را هدف قرار داده است. عناوین مطالب بسیار گویا هستند مانند: «قزاق‌های سین کیانگ درباره تضییقات می‌گویند، آستانه سکوت می‌کند»؛ «تختخواب‌های فلزی و ترانه‌هایی درباره بازی‌ها، درباره «اردوگاه» قوم قزاق در چین؛ «قوم قرقیز بدون هیچ رد و نشانی در چین ناپدید می‌شود. چه اتفاقی دارد می‌افتد؟». در همه عناوین اشاره به وابستگی اتنیکی «که رنج می‌برد» و نام « کشور – ستمگر» وجود دارد. به فعالیت‌های ضدِ چینی، دیگر رسانه‌های روسی زبان نیز پیوستند. مجموعه‌ای از یک سری مطالب درباره «اردوگاه‌های بازآموزی» در چین را پرتال خبری فرغانه منتشر کرد و موضوع حضور اقتصادی و جمعیتی چین در منطقه که برای کشورهای آسیای میانه هم‌مرز و مجاور با چین (قزاقستان، قیرقیزستان و تاجیکستان) آسان نیست، به‌طور گسترده‌ای گزارش و تفسیر شده بود. تم اصلی این مطالب، خطر توسعه‌طلبی چین است. نشریه اینترنتی مدوزا (به زبان روسی است و در سال ۲۰۱۴ در لتونی ثبت شده و توسط مایکل خودورکوفسکی تأمین مالی می‌شود) موضوع چالش‌های چین – قزاقستان و چین – قیرقیزستان و مطالب زیادی به «اردوگاه‌های کار اجباری برای ۱۰ میلیون اویغور» با عنوان فرعی «چین در استان سین کیانگ یک دولت پلیسی را ایجاد کرده است» اختصاص داد.
به‌طور کلی موضوع «اردوگاه‌های بازآموزی» در سین کیانگ (در چین آنها را «مرکز آموزش حرفه‌ای و افزایش تخصص» می‌نامند) تا اندازه‌ای کم شناخته شده است. به گفته «کومرسانت» (روزنامه پُرنفوذ اقتصادی روسیه) نهم اکتبر سال ۲۰۱۸ دولت چین «مقررات مبارزه با افراط‌گرایی در منطقه خود‌مختار سین کیانگ ـ اویغور» که توسط مجمع نمایندگان مردم سین کیانگ تصویب شده بود را منتشر کرد که در آن وجود چنین مراکزی پذیرفته شده و اصول اساسی مبارزه با افراط‌گرایی اسلامی را نیز تصریح کرده‌اند. چین سال‌ها است که با سازمان‌های تروریستی جنبش اسلامی ترکستان شرقی که عمدتاً متشکل از اویغورها هستند، مبارزه می‌کند. آمریکا ضمن رابطه محتاطانه نسبت به چین در بخش‌هایی از قزاق‌ها و قیرقیزها در آسیای مرکزی پیگیرانه با کارت ضدِ چینی بازی می‌کند. این موضوع به‌ویژه پس از آنکه در سال ۲۰۱۳ رئیس‌جمهور چین، شی جین پینگ، در دانشگاه شهر آستانه طرح «یک کمربند و یک مسیر» (راه ابریشم جدید) را اعلام کرد که مسیرهای حمل‌ونقل از چین به اروپا را هموار و در طول این مسیرها نقاط رشد اقتصادی ایجاد می‌کند، به یک مسأله روز تبدیل شد. بخشی از مسیر «راه ابریشم جدید» از خاک قزاقستان و قیرقیزستان عبور می‌کند. در اینجا آمریکا با سخنان ضدِ چینی تحریک و تلاش می‌کند شکاف بین پکن، آستانه و بیشکک ایجاد کند.
سیاست آمریکا در آسیای میانه در حال ثمر دادن است. چین هنوز استراتژی مقابله با عملیات عمده اطلاعاتی و روانی را در دست ندارد. چین فاقد چنین استراتژی در قزاقستان و قیرقیزستان نیز است. منابع «قدرت نرم» چینی که گیرایی وجذابیت فرهنگی بزرگی دارد، تا حدی بیهوده و بدون مطالبه باقی می‌ماند. در این میان باید درک کرد که سخنان و برآمدهای ضدِ چینی اخیر در دولت‌های آسیای مرکزی، دور از آخرین مرحله بازی بزرگ در این بخش از جهان نیست که دوباره ادامه می‌یابد.