مردی که نام او یادآور قتل و کودتاست
نویسنده: م. نوری ــ
صحبت از «هنری کیسینجر» وزیرامورخارجۀ اسبق امریکاست؛ مردی که برای حفظ سیادت آمریکا بر جهان از روی میلیون‌ها پیکر خونین گذشت. به‌سختی می‌توان گوشه‌ای در جهان را یافت که اثر انگشت او در صحنۀ جنایات ضدبشری در دهه‌های شصت وهفتاد میلادی باقی نمانده باشد.
نوشتن دربارۀ هنری کیسینجر که دهه‌ها در سِمت‌های مختلف به دولت‌های ایالات متحدۀ آمریکا خدمت کرد و در بسیاری از توطئه‌ها، طراحی و پیشبرد سیاست‌ها و قتل‌ها و کشتارها دست داشت، کار آسانی نیست و حجم مطالب بی‌تردید در چندین کتاب هم نمی‌گنجد. نام «هنری کیسینجر» غالباً یادآور کودتای شیلی و روی کارآمدن دیکتاتور نظامی «آگوستو پینوشه» و کشتار و زندانی کردن چپگراها در شیلی است. ولی او کارنامۀ طویلی در مشارکت در جنایات دیکتاتور‌های جهان دارد. در این مقاله به تعدادی از اعمال جنایتکارانۀ هنری کیسینجرمی پردازیم که سال‌ها از افکارعمومی جهان مخفی نگاه داشته شدند یا در این میان به بوتۀ فراموشی سپرده شده‌اند.
صعود «هنری کیسینجر» به مدارج عالی عرصۀ سیاستِ خارجی امریکا از اواخر دهۀ ۶۰ میلادی آغاز شد. در سال ۱۹۶۹، «ریچارد نیکسون» تازه به ریاست جمهوری امریکا برگزیده شده بود و «هنری کیسینجر» مشاور امنیت ملی او در کاخ سفید بود. جنگ ویتنام از سال ۱۹۵۵ در جریان بود و «هنری کیسینجر» برای خاتمه دادن به جنگ و پیروزی بر کمونیست‌ها طرح کثیفی را به‌اجرا گذاشت: بمباران کامبوج همسایۀ ویتنام، تا راه ارسال احتمالیِ سلاح به ویتنام را مسدود کند. کامبوج در اصل هیچ دخالتی در جنگ ویتنام نداشت و بی‌طرفی پیشه کرده بود. بمب‌افکن‌های امریکایی در اقدامی متناقض با اصول حقوق بین‌الملل و بدون کسب مجوز از کنگرۀ امریکا، با انجام عملیاتی به‌نام Operation Breakfast، سراسر کامبوج را بمباران کردند. ۴۵۰ هزار تُن بمب، از جمله بمب‌های خوشه‌ای، بر سر مردم کامبوج فرو ریخت. بنا به تخمین‌ها، بین ۱۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار نفر از مردم غیرنظامی کامبوج کشته شدند. در سندی که در آرشیو دولتی ایالات متحده موجود و برای عموم قابل دسترس است، دستور «هنری کیسینجر» به ژنرال «هیگ» با این مضمون دیده می‌شود: «این یک دستور است و باید به‌اجرا گذاشته شود، هرچیز که پرواز می‌کند، هرچیز که حرکت می‌کند، باید بمباران شود.»
بمباران کامبوج سال‌ها از چشم جهانیان مخفی ماند و انعکاسی در رسانه‌های جهان نیافت. به‌رغم گذشت ۵۵ سال از بمباران کامبوج، سالانه صدها نفر از مردم غیرنظامی کامبوج در اثر انفجار بمب‌هایِ خوشه‌ایِ عمل‌نکرده کشته یا معلول می‌شوند. با این‌که نقش «ریچارد نیکسون» و «هنری کیسینجر» در کشتار صدها هزار نفر از مردم غیرنظامی کامبوج مستند شده است، هیچیک از این دو سیاستمدار به پاسخگویی در محضر دادگاه فراخواند نشدند. بالعکس، با اعطای جایزۀ صلح نوبل به «هنری کیسینجر» در سال ۱۹۷۳ از او تجلیل شد.[۱]
نقش هنری کیسینجر و ریچارد نیکسون در کشتار بنگلادش را می‌توان معاونت در نسل‌کشی بنگال‌ها دانست. در انتخابات سال ۱۹۷۰ در بنگلادش (پاکستان شرقی)، که غالب ساکنین آن را هندو‌ها تشکیل می‌دادند، حزب «عوام لیگ»، که استقلال این بخش از پاکستان را در برنامۀ خود داشت، پیروز انتخابات شد. دیکتاتور نظامی پاکستان و متحد آمریکا، ژنرال «آقا محمد یحیی خان»، رهبر حزب مزبور را دستگیر و دستور به قتل‌عام بنگال‌ها داد. «آقا محمد یحیی خان» نقشی مهم در ایجاد رابطه با چین، که «هنری کیسینجر» معمار آن بود، داشت و به‌همین دلیل حفظ روابط حسنه با وی در اولویت آمریکا قرار داشت. در تلگرامی که سفیر امریکا در پاکستان به واشنگتن ارسال کرده نوشته شده است که «آقا محمد یحیی خان» با تسلیحات خریداری شده از ایالات متحده در حال قتل‌عام یا به‌عبارتی نسل‌کشی بنگال‌هاست. به‌رغم هشدار واضح سفیر آمریکا، واشنگتن دست «آقامحمد یحیی خان» را در کشتار بنگال‌ها باز گذاشت که به قتل ۳۰۰ هزار نفر، غالباً از هندو‌های بنگال، انجامید.
یکی دیگر از اقدامات «هنری کیسینجر» مشارکت در قتل‌عام و نسل‌کشیِ سال ۱۹۷۵ در «تیمور شرقی» بود. تیمور در سال ۱۹۷۵ تازه از استعمار پرتقال رهایی یافته و اعلام استقلال کرده بود. در انتخاباتی که متعاقب آن در تیمور برگزار شد، امید زیادی برای پیروزی چپ‌ها و تشکیل دولتی چپ‌گرا می‌رفت؛ امری که زنگهای خطر را در امریکا به‌صدا درآورد. «هنری کیسینجر» در آن دوران وزیر خارجۀ دولت «جرالد فورد» بود. به‌توصیۀ «هنری کیسینجر»، رئیس جمهور امریکا به دیکتاتور نظامی اندونزی «احمد سوهارتو»، که در سال ۱۹۶۵ با کودتایی به‌کمک امریکا و متحدین غربی آن به قدرت رسیده بود، مأموریت داد در تیمور شرقی مداخلۀ نظامی کند. حاصل این مداخله قتل‌عام ۲۰۰ هزار نفر از مردم غیرنظامی تیمور شرقی بود.
حتماً تظاهرات معروف به تظاهرات «زنان روسری سفید» در آرژانتین را دیده‌اید. این زنان مادران، همسران و دختران افرادی هستند که در دوران دیکتاتوری نظامی خونتا در آرژانتین، بین سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۳ دستگیر و ناپدید شده‌اند. پس از روی کار آمدن دیکتاتوری نظامی، هزاران نفر از فعالان چپ، اعضای سندیکا‌ها، هنرمندان و نویسندگان و مخالفین سیاسی دستگیر و بسیاری از آنها به‌قتل رسیدند.
در اسنادی که سال ۱۹۸۷ منتشر شد، و شامل تلگرام‌ها و قیدیات و ملاحظات در پرونده‌های سفارت امریکا در بوئنوس آیرس است، نقش «هنری کیسینجر» در قتل دهها هزار نفر از فعالان چپ مشهود است. سه ماه پس از کودتای نظامی خونتا علیه «ایزابل پرون»، «هنری کیسینجر» در حاشیۀ برگزاری مجمع عمومی کشورهای امریکایی (OAS) در شهر سانتیاگوی شیلی، دیداری با همتای آرژانتینی خود «گوزتّی» داشت. در خلال این مدت، بیش از هزار نفر از مخالفین سیاسی به‌قتل رسیده بودند. پیش از سفر «هنری کیسینجر» به سانتیاگو، «روبرتو هیل»، سفیر امریکا در بوئنوس آیرس، «هنری کیسینجر» را از شرایط وخیم حقوق بشر در آرژانتین مطلع کرده بود. وزیر خارجۀ آرژانتین «گوزتّی» یکی از طرفداران سرسخت «جنگ کثیف» در آرژانتین بود؛ جنگی علیه چپگراها، که دیکتاتور نظامی آنها را تروریست می‌نامید. طبق اسناد منتشر شده، در ملاقات مزبور «گوزتّی» باب گفتگو دربارۀ پیگرد مخالفان سیاسی را با «هنری کسینجر» باز کرد. هنری کیسینجر از او سؤال کرد چه مدت زمانی لازم دارید تا مشکل را حل کنید؟ و «گوزتی» پاسخ داد: «تا پایان سال همه‌چیز تمام خواهد شد.» و «هنری کیسینجر» موافقت خود با این مدت زمان را اعلام کرد. تا پایان سال ۱۹۷۶، تعداد مفقود شدگان به هزاران نفر رسید.[۲] بنا به تخمین سازمان‌های حقوق بشری، بین سال‌های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۳ قریب به ۳۰۰ هزار نفر دستگیر و ناپدید شدند. گفته می‌شود که برخی از آنها در زیر شکنجه در زندان به‌قتل رسیده‌اند و برخی از هواپیما به دریا انداخته شده‌اند.[۳]
«هنری کیسینجر» حتی پس از ترک خدمتِ دولتی، مورد اعتماد رؤسای جمهور ایالات متحدۀ آمریکا بود و به همۀ آنها مشاوره می‌داد.
تولد یکصد سالگی «هنری کیسینجر» در ژوئیۀ سال جاری با حضور صدها میهمان از عرصۀ سیاست در شهر «فورت» ایالت بایرن آلمان، جایی که او زاده شده بود، جشن گرفته شد. رئیس جمهور آلمان، «فرانک ـ والتراشتاین مایر»، در پیام تبریک خود از او به‌عنوان یکی از مؤثرترین شخصیت‌های سیاست جهانی نام برد و او را ستود. رئیس دولت بایرن، «مارکوس زودر»، مناسبات دوستانۀ «هنری کیسینجر» با آلمان را به‌رغم این‌که او در خانواده‌ای یهودی به‌دنیا آمده و قربانی نازی‌ها شده بود، قابل تحسین دانست، و «ماتیاس دوفنر»، رئیس کنسرن رسانه‌ای «اشپرینگر»، در سخنرانی خود محبت هنری کیسینجر به آلمان را یک معجزه خواند.[۴]
هفتۀ پیش «هنری کیسینجر» در یکصد سالگی درگذشت. مرگ او واکنشهای منفی و مثبت بسیاری را در جهان در پی داشت. رسانه‌های جریان اصلی آلمان از او به‌عنوان عاملی مهم در تنش‌زدایی بین شرق و غرب در دوران جنگ سرد، هموارکنندۀ راه بهبود روابط آمریکا و چین، و میانجی مؤثری در رفع تنش از روابط اسرائیل و مصر و انعقاد قرارداد صلح، نام بردند، ولی غالباً اشاره‌ای به بخش‌های تاریک و غیرقابل دفاع زندگی او در کودتاها و کشتارها در امریکای لاتین و جنوب شرقی آسیا نکردند. اما واکنش مسؤولین سیاسی در آلمان عموماً مثبت و توأم با ابراز احترام نسبت به زندگی و میراث او بود. رئیس جمهور آلمان، «فرانک – والتر اشتاین مایر»، هنری کیسینجر را «مبارز راه آزادی و دموکراسی» نامید و برای خود افتخار بزرگی دانست او را «دوست» خطاب کند. صدراعظم آلمان، «اولاف شولتس»، در توئیتی نقش بزرگ «هنری کیسینجر» در روابط دوستانۀ بین آلمان و ایالات متحده را ستود و نوشت: «دنیا دیپلمات فوق‌العاده‌ای را ازدست داده است»، و «آنالنا بربوک»، وزیر امور خارجۀ آلمان، هنری کیسینجر را با عبارات «شخصیتِ قرن در سیاست بین‌المللی و الگویی برای بسیاری از سیاستمداران» مورد ستایش قرار داد.[۵]
افسوس و صد افسوس! مردی که نام او یادآور توطئه و مرگ و نیستی است در دوران حیات خود ارج و قرب دید، و هفتۀ پیش در یکصد سالگی در منزل مسکونی خود در کمالِ آرامش چشم از جهان فروبست، پیش از آن‌که به دست عدالت سپرده شود و ابعاد واقعی جنایاتش آشکار گردد.
ــــــــــــــ
۱ ـ
https://www.telepolis.de/features/Henry ـ Kissinger ـ Ein ـ Leben ـ von ـ besonderer ـ Bedeutung ـ ۹۵۴۴۶۱۵.html?seite=all
۲ ـ
https://taz.de/Kissinger ـ und ـ Argentiniens ـ schmutziger ـ Krieg/!۱۸۵۸۴۵۰/
۳ ـ
https://www.spiegel.de/politik/ausland/argentinien ـ geheimakten ـ der ـ militaerjunta ـ gefunden ـ a ـ ۹۳۱۷۸۴.html
۴ ـ
https://www.sueddeutsche.de/bayern/international ـ fuerth ـ kissinger ـ feiert ـ in ـ fraenkischer ـ heimat ـ ۱۰۰ ـ geburtstag ـ nach ـ dpa.urn ـ newsml ـ dpa ـ com ـ ۲۰۰۹۰۱۰۱ ـ ۲۳۰۶۱۹ ـ ۹۹ ـ ۱۱۱۹۵۳
۵ ـ
https://www.sueddeutsche.de/politik/kissinger ـ tod ـ reaktionen ـ bush ـ pompeo ـ ۱.۶۳۱۱۶۹۹