درون منطقه سبز: نظام سیاسی در حال فروپاشی عراق
حمله به ساختمان پارلمان در بغداد توسط معترضانی که نام مقتدی صدر روحانی شیعه را فریاد میزدند نشانه آن است نظام سیاسی که از زمان تجاوز آمریکا در ۲۰۰۳ ایجاد شد در حال فروپاشی است. نیروهای امنیتی عراق در برابر معترضانی که وارد منطقه سبز میشدند کناری ایستادند و اقدامی انجام ندادند، که آشکارا نشاندهنده ضعف نخستوزیر حیدرالعبادی و بهطور کلی نهادهای دولتی بود.
طغیان حامیان صدر به منطقه سبز، قلب قدرت دولت عراق، که بهشدت سنگربندی شده است چند دقیقه پس از پایان کنفرانس مطبوعاتی آقای صدر در نجف، شهر مقدس شیعیان اتفاق افتاد. کنفرانسی که در آن، وی سیاستمداران را به امتناع از پایان دادن به بنبست سیاسی محکوم کرد. وی خواهان آن بوده است که آقای عبادی دولتی غیرفرقهای متشکل از تکنوکراتها را تعیین کند تا به فساد و سوءاستفادههای دیگر خاتمه داده شود. از اوایل سال، او و پیرواناش تظاهرات تودهای برگزار کردهاند. اما او قبلاً آنها را از حمله به منطقه سبز منع کرده بود، هرچند همیشه این احتمال وجود داشت که نیروهای امنیتی آنها را متوقف نکنند.
بعید است که آقای صدر، خواهان حمله به پارلمان بوده باشد زیرا این کار به تضعیف بیشتر دولت منجر خواهد شد نه اصلاح آن . در گذشته، او بین خواستههای معتدل در نوسان بوده است. اما در همان زمان تهدید میکرد که نمیتوان خشم مردم را مهار کرد. او خودش، بهطور نمادین، یک ماه پیش وارد منطقه سبز شد، اما به پیرواناش دستور داد از او تبعیت نکنند.
آقای صدر به خانواده روحانی شیعهای تعلق دارد که موقعیت نمادین و تقریباً نیمه الهی خود را در عراق، مدیون مقاومت طولانی مدتاش در برابر صدام حسین و رژیم بعث عراق است. در سال ۱۹۹۹ زمانی که او ۲۵ ساله بود پدرش، محمد صدیق صدر و دو برادرش بهدست افراد مسلح صدام حسین کشته شدند. آنها یک جنبش پوپولیستی مذهبی را هدایت میکردند که از سوی فقرا و همچنین بسیاری از قبایل که آشکارا با رژیم بغداد دشمن بودند پشتیبانی میشد.
مقتدی صدر تا سال ۲۰۰۳ در نجف در حبس خانگی بهسر میبرد و در سال ۲۰۰۴ بهصورت رهبر جنبشی ظاهر شد که مخالف اشغال آمریکا بود و علیه آن میجنگید.
سپاه المهدی که با ارتش آمریکا در نجف جنگید، بعدها نقش اصلی را در جنگهای فرقهای در بغداد در سالهای ۷ـ۲۰۰۶ بهعهده داشت که در آن دههاهزار نفر کشته شدند. آقای صدر بعدها بسیاری از پیرواناش را که قتلهای فرقهای انجام میدادند نپذیرفت و در ایران خلوت گزید تا مطالعات مذهبی انجام دهد. اما پس از بازگشت به عراق، وی به رهبری جنبشی سیاسی، قدرتمند و بهخوبی سازمان یافته ادامه داد و یک گروه مهم را برای رفتن به مجلس عراق انتخاب کرد و چندین پست وزارتی را در اختیار گرفت.
گزارشهایی از ترک منطقه سبز توسط معترضان وجود دارند، اما همه آنها ممکن است منطقه را ترک نکنند و آنچه رخ داده است یکبار دیگر میتواند اتفاق بیفتد. سفارتخانههای خارجی ممکن است بسته شوند و اعضایشان کشور را ترک کنند. چرا که واهمه دارند اینبار آنها بهدلایل سیاسی و یا بهسادگی بهعنوان مکانهایی که باید غارت شوند مورد حمله قرار گیرند. خطر دیگر این است که ممکن است واحدهایی در ارتش عراق وجود داشته باشند مانند تیپ طلایی زبده که به تظاهرکنندگان شلیک کنند. جناحهای سیاسی اصلی دیگر شیعه نیز قادر به بسیج شبهنظامیان خود برای دفاع از منافعشان هستند، منافعی که از نظر آنها از سوی صدریها تهدید میشود. چنین وضعیتی ممکن است به جنگ بین گروههای مسلح مختلف منجر شود.
پاتریک کاکبرن Patrick Cockburn نویسنده کتاب «ظهور دولت اسلامی: داعش و انقلاب جدید اهل سنت»