اروپا نمی‌تواند تحریم‌های آمریکا علیه ایران را دور بزند
تحول در دیپلماسی اروپا به نفع تهران نیست. در ورشو آمریکا تلاش خواهد کرد تا اتحادیه اروپا را تحت فشار قرار دهد. هدف نهایی دولت ایالات متحده آمریکا در ایران تغییر رژیم خواهد بود. و اروپا دیر یا زود باید موضع و رفتار خود نسبت به این اهداف تعیین‌شده در آن سوی اقیانوس را به‌طور واضح مشخص کند.
آمریکا در روزهای ۱۳ و ۱۴ فوریه در لهستان کنفرانسی بین‌المللی در مورد خاورمیانه برگزار می‌کند. یکی از موضوعات این کنفرانس اوضاع پیرامون ایران خواهد بود. این گردهم‌آیی در چارچوب استراتژی رویارویی دولت ترامپ عمل خواهد کرد. ترکیب شرکت‌کنندگان گردهم‌آیی هنوز مشخص نشده است، اما نخستین گزارش‌ها درباره آن کسانی که از ورود به ورشو خودداری می‌کنند، آشکار شده است. وال استریت ژورنال به این نکته توجه می‌کند که تلاش‌های آمریکا برای شرکت دادن اروپا به فعالیت علیه ایران به ناکامی برخورد کرده است: وزیران برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا احتمالاً در کنفرانس ورشو غایب خواهند بود. آژانس خبری ایرنا گزارش داد که احتمال دارد فدریکا موگرینی در این کنفرانس شرکت نکند. بعید است که فرانسه وزیر خارجه خود را به این کنفرانس بفرستد. بریتانیا و آلمان نیز تصمیم نگرفتند که چه کسی را آنها معرفی بکنند.
روسیه ضمن دریافت دعوت‌نامه به این نشست در مورد خاورمیانه نسبت به اهداف و وظایف کنفرانس شک و تردید دارد. سرگی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه اشاره کرد که «این تصور به‌وجود می‌آید که تمامی دستور کار کنفرانس به پیشبرد رویکردهای آمریکا به مهار ایران در منطقه گره خورده است». ایران به‌شدت علیه این رویداد در لهستان اعتراض کرد؛ جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران کنفرانس لهستان را به‌عنوان «سیرک ناامیدانه ضدِ ایرانی» محکوم کرد. گروه بحران بین‌المللی در گزارش «روی پاره یخ نازک» که به سومین سالگرد توافق‌نامه هسته‌ای ایران اختصاص دارد، ضمن اشاره به پایبندی ایران به برجام غیرممکن نمی‌داند که صبر تهران « می‌تواند پایان یابد». علت این امر سیاست آمریکا است که در ماه مه سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد. آن‌طور که در گزارش تأکید می‌شود کاخ سفید عزم راسخ دارد اقتصاد ایران را از روی زمین محو کند، سرمایه‌گذاران بین‌المللی و شرکای تجاری را از کشور جمع کند و ایرانیان به خیابان‌ها بریزند. در عین‌حال آمریکا تلاش می‌کند همه اینها را دیرتر از سال ۲۰۲۰ که به‌موجب قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را نهادینه کرده و تحریم عرضه سلاح‌های متعارف به ایران لغو خواهد شد، اجرا نکند.
ارزیابی سیاست « فشار حداکثر» به تهران که در اوایل ژانویه انجام شد آشکار کرد که این سیاست عمل نمی‌کند. مجله آمریکن کنسرواتیو در این رابطه خاطر‌نشان می‌کند که «کاش یک دولت هوشمند از عملیات فشار به بن‌بست رسیده با اهداف غیرواقعی امتناع می‌کرد، اما هیج نشانه‌ای وجود ندارد که این دولت بتواند از شکست‌هایش یاد بگیرد». به عقیده این نشریه کاخ سفید همچنان به «پافشاری بر سیاستی که خود می‌داند عمل نمی‌کند ادامه خواهد داد، از این‌رو نمی‌خواهند بپذیرند که خصومت آنها نسبت به توافق هسته‌ای نامعقول است و تلاش آنها به تغییر رژیم غیر‌عاقلانه است». لازم است به عدم پشتیبانی از آمریکا از سوی متحدین اصلی اشاره کرد. واشنگتن و شرکای اروپایی آمریکا در ناتو دیدگاه‌های مختلفی در مورد خاورمیانه دارند. موضع اروپا مشخص است: تنها نقض تعهدات توسط ایران می‌تواند منع یا تجدید نظر در توافق هسته‌ای را توجیه کند. با این حال اروپایی‌ها همبستگی ترانس آتلانتیک را مورد شک و تردید قرار نمی‌دهند. بسیاری از شرکت‌های اروپایی ایران را به‌خاطر ترس از تبدیل شدن به آماج تحریم‌های آمریکا ترک گفتند.
در ایران به‌طور مستقیم می‌گویند که همه تلاش اروپایی‌ها، تا زمانی که برنامه هسته‌ای ایران در چارچوب محدوده‌های اعمال شده برجام باقی بماند و کاهش تحریم‌های ضدِ ایرانی دچار ناکامی بشود منجر به چیزی نخواهد شد. ازسرگیری تحریم‌های آمریکا تهران را از بسیاری وعده‌های داده شده محروم کرده است. اوضاع اقتصادی بدتر شده است، تحریم‌های جدید منجر به کاهش سریع درآمدهای نفتی و افزایش شدید تورم شده است. حتی اگر ایران تحریم‌های جدید را هم در کوتاه مدت تحمل کند، تصویر طولانی مدت تیره‌و‌تار به‌نظر می‌رسد. در این زمینه عدم توانایی اروپا در به‌کارگیری مکانیسم خاص برای تجارت با ایران (اس.پ.و. ـ سیستم اروپایی جایگزین سوئیفت) به‌طور فزاینده‌ای مورد انتقاد تهران قرار می‌گیرد. اس.پ.و. نوعی معاملات پایاپای و تهاتری است که می‌تواند به تطبیق صادرات نفت و گاز ایران با خرید کالاهای اتحادیه اروپا در قرارداد مبادله‌ای که تحریم‌های آمریکا را دور بزند کمک کند. اقتصاد ایران نیاز به این مکانیسم دارد تا خرید کالاهای اساسی و تجارت ایران را با شرکت‌های کوچک و متوسط در کشورهای اتحادیه اروپا تسهیل کند.
با این حال وعده فدریکا موگرینی نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی درباره آنکه مکانیسم مورد بحث تا پایان سال ۲۰۱۸ شروع به‌کار خواهد کرد، هنوز ناکام مانده است. هیچ تصمیمی در مورد جبران خسارت شرکت‌های اروپایی که از تحریم‌های آمریکا علیه ایران دیده‌اند وجود ندارد. ایرانی‌ها این نگرانی را دارند که اروپا تحت فشار آمریکا ایستادگی نکند. در تهران، هشتم ژانویه سال ۲۰۱۸ در زمان دیدار با دیپلمات‌های کشورهای اتحادیه اروپا به ایرانی‌ها اعلام شد که اروپا دیگر آزمایش موشک‌های بالستیک در ایران را تحمل نخواهد کرد. روز بعد اتحادیه اروپا نخستین تحریم خود علیه ایران را از زمان انعقاد توافق نامه کنترل تسلیحات هسته‌ای با تهران در وین در سال ۲۰۱۵ برقرار کرد. گرچه تحریم‌ها عمدتاً نمادین هستند اما آنها نشان می‌دهند که تحول در دیپلماسی اروپا به نفع تهران نیست. در ورشو آمریکا تلاش خواهد کرد تا اتحادیه اروپا را تحت فشار قرار دهد. هدف نهایی دولت ایالات متحده آمریکا در ایران تغییر رژیم خواهد بود. و اروپا دیر یا زود باید موضع و رفتار خود نسبت به این اهداف تعیین‌شده در آن سوی اقیانوس را به‌طور واضح مشخص کند.