پیام صدر کمیته مرکزی فرقه دمکرات آذربایجان
حکومت خودمختار آذربایجان، علیرغم همه کارشکنی‌های دولت مرکزی، ارتجاع و عاملین فئودال‌ها، قوانین متعددی به نفع زحمتکشان و اقشار متوسط تصویب و به مورد اجرا درآورد. عملکرد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حکومت ملی آذربایجان نه تنها در ایران، بلکه در خاورمیانه بی‌نظیر بود.
هموطنان، دوستان و رفقای گرامی!
اجازه می‌خواهم به این مناسبت، سالروز بنیانگذاری حکومت ملی آذربایجان به همه شما تبریک و شادباش بگویم. ۷۴ سال قبل بر‌اساس ضرورت تاریخی، سید جعفر پیشه‌وری و یارانش جنبش ۲۱ آذر را پایه‌گذاری و دولت خودمختار آذربایجان را برپا کردند. حکومت ملی آذربایجان به‌همراه جمهوری مهاباد به رهبری قاضی محمد، در مدت کوتاهی باعث تحولات عمیق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در منطقه شد. از اقدامات و خدمات تاریخی حكومت ملی آذربایجان خاطره‌ای در اذهان آذربایجانی‌ها به یادگار مانده است كه در آینده می‌تواند، سرچشمه تحول عظیمی در راه ترقی و پیشرفت آذربایجان و دیگر نقاط کشور باشد.
حکومت خودمختار آذربایجان، علیرغم همه کارشکنی‌های دولت مرکزی، ارتجاع و عاملین فئودال‌ها، قوانین متعددی به نفع زحمتکشان و اقشار متوسط تصویب و به مورد اجرا درآورد. عملکرد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حکومت ملی آذربایجان نه تنها در ایران، بلکه در خاورمیانه بی‌نظیر بود. در اینجا اجازه می‌خواهم به‌عنوان شاهد زنده به گوشه‌هایی از این اقدامات اشاره‌ای داشته باشم:
ــ برای اولین بار در کشورمان زنان آذربایجانی حق انتخاب كردن و انتخاب شدن را کسب کردند. زنان در انتخابات مجلس، انجمن‌های ایالتی و ولایتی، انجمن‌های شهر و بخش و ده، با حقوق برابر با مردان برخوردار شدند.
ــ تحصیل به زبان مادری در تمام مقاطع تحصیلی رسمیت یافت. این حق برای اقلیت‌های زبانی که ساکن آذربایجان بودند نیز شامل می‌شد.
ــ با تشكیل كنگره دهقانی در ۲۵/۰۱/۱۳۲۵ در تبریز با حضور ۶۰۰ نماینده كه در این كنگره راه‌كارهای اجرایی قوانین تقسیم اراضی و تعدیل روابط مالك و زارع مورد بحث و تصمیم‌گیری قرار دادند تقسیم اراضی خالصه و املاك مصادره شده مالكینی كه آذربایجان را ترك كرده و علیه حكومت ملی توطئه‌چینی می‌كردند، بین دهقانان بی‌زمین و تعدیل روابط مالك و زارع با توافق و تراضی مالك و زارع و با نظارت اداره كشاورزی به تصویب رسید.
ــ در قانون كار و بیمه كارگران مصوبه حکومت ملی، ۸ ساعت كار روزانه، تعطیلی جمعه و ایام تعطیل رسمی با دریافت مزد، مرخصی سالیانه، دو دست لباس كار در سال، اجازه تشكیل اتحادیه كارگران و دخالت اتحادیه در تنظیم روابط و قرارداد كار بین كارگر و كارفرما، تعیین حداقل مزد در هر كارگاه و كارخانه و میزان اضافه كار و مزد اضافی متعلقه، اضافه مزد كار شبانه، ممنوعیت كار افراد كمتر از ۱۳ سال و محدودیت ساعت كار جوانان بین ۱۳ تا ۱۶ سال به ۴ ساعت در روز آن هم برای كارآموزی در مقابل دریافت مزد، نحوه پرداخت مزد و تأیید حق تقدم مزد كارگر و … تشكیل شورای حل اختلاف، برابری مزد زنان با مردان، ممنوعیت اشتغال زنان به كارهای سنگین، استراحت زنان باردار شش هفته قبل از زایمان و شش هفته بعد از زایمان با دریافت مزد، استراحت زنان در موقع كار هر سه و نیم ساعت برای شیر دادن به كودك خود و … تشكیل شركت‌های تعاونی و حق اعتصاب برای كارگران ، تعطیلی روز اول ماه مه، روز جهانی كارگر به رسمیت شناخته شد.
ــ برای نخستین بار كنگره كارگران آذربایجان در تاریخ ۲/۰۳/۱۳۲۵ در تبریز تشكیل شد و راه‌كارهای اجرایی قانون كار و بیمه كارگران را مورد بررسی قرار داد و ضمن تأمین رفاه كارگران راهکارهای مهمی را برای افزایش تولید، ارائه داد.
ــ در راستای حمایت از صنایع و تولیدات داخلی به‌ویژه تشویق تولیدات كارگاهی حكومت ملی علیرغم فشارهای مالی وپولی كه دولت مركزی ایجاد كرده بود و بانك ملی ۱۵۰ میلیون ریال سپرده مردم را به تهران انتقال داده بود، و از برگشت بهای كالای صادره به سایر نقاط ایران به آذربایجان مشكلاتی ایجاد می‌كرد، با تدابیر سنجیده این موانع را رفع كرد و از طریق كمك مالی به كارخانجات، تولید آن كارخانجات را افزایش داد.
– در امور مالی و اقتصادی، حكومت ملی بانك ملی آذربایجان را با پنجاه میلیون ریال سرمایه تأسیس نمود. نزول‌خواری را از بین برد. با تشكیل شركت‌های تعاونی و فروشگاه‌های دولتی كالاها با قیمت ارزان‌تر در دسترس مصرف‌كنندگان قرار داد. با چاپ یك میلیون ریال اسناد خزانه در رفع بحران نقدینگی كوشید. مالیات‌های غیرمستقیم و مالیات بر مصرف را بسیار تقلیل داد. از طریق مالیات مستقیم تصاعدی بر درآمد و سود درآمد دولت را تأمین نمود.
ــ در عرصه عمران و آبادی می‌توان گفت كه یادگارهایی از زمان حكومت ملی و با همیاری مردم هر محل انجام گرفت، که با گذشت بیش از هفت دهه در تک تک شهرهای آذربایجان نشانه‌های آن موجود است.
ساختمان بانك ملی آذربایجان و مجلس ملی آذربایجان و دانشسرای دختران و ساختمان دانشگاه و موزه و … در تبریز، ساختمان ده‌ها مدرسه در تبریز و شهرها و دهات، ساختمان باشگاه‌ها، سینما و سالن اجتماعات در شهرهای متعدد، احداث خیابان‌ها، پارك‌ها و آسفالت خیابان‌ها در تبریز و شهرستان‌ها، احداث جاده بین دهات و تعریض جاده‌های اصلی و تعمیر و نوسازی پل‌ها، بازسازی قنوات و مخازن آب و اقدامات نظیر آن را می‌توان نام برد.
ــ در اجرای خدمات بهداشتی و درمانی برای حفظ سلامتی مردم اقدامات جدی صورت گرفت. پنجاه بیمارستان و درمانگاه در نقاط مختلف به‌كار افتاد و درمانگاه‌های سیار برای اعزام به روستاها سازمان داده شد. به‌منظور مبارزه و پیشگیری از بیماری‌های مسری از طریق آموزش عمومی و واكسیناسیون خدمات ارزنده‌ای صورت گرفت. دانشكده طب در دانشگاه تبریز تأسیس شد و آموزشگاه عالی مامایی و آموزشگاه پرستاری به فعالیت پرداخت.
عملکرد فرهنگی و مطبوعاتی فرقه دمکرات آذربایجان شامل: تألیف كتب درسی كلاس‌های ابتدایی در مدت كوتاه و چاپ و ارسال آنها به مدارس در سراسر آذربایجان، تأسیس چاپخانه آذربایجان، تشویق انتشار ۵۰ روزنامه و مطبوعات در تبریز و شهرستان‌ها، تهیه وسایل و امكانات ورزشی برای جوانان و سالن‌های ورزشی برای بانوان، تشكیل انجمن شعرا و نویسندگان در تبریز و شهرستان‌ها و ایجاد امكانات و تسهیلات برای نویسندگان و شعرا، مبارزه گسترده با بیسوادی در شهرها و كارخانجات و دهات و … می‌شود که از اقدامات درخشان و فراموش‌نشدنی حكومت ملی است.
ــ در زمینه‌های هنری می‌توان به احیای تئاتر ملی آذربایجان و تشكیل گروه‌هایی از هنرپیشگان بااستعداد سابقه‌دار و جوانان در تبریز كه چندین نمایش‌نامه را به صحنه آوردند و آنها را در سایر شهرهای آذربایجان به تماشا گذاشتند. اشاره کرد. در هر شهر نیز گروه‌های محلی برای هنرنمایی تشویق شدند. گروه موسیقی ملی برای اولین بار در تبریز به شكل سازمان یافته و با اسلوب مترقی فعالیت خود را آغاز كرد و ده‌ها هنرمند در رشته‌های مختلف موسیقی و رقص به هنرنمایی پرداختند.
– برای تأمین امنیت ملی با گماردن اشخاص خوشنام محلی در رأس ادارات و به‌ویژه در شهربانی و انحلال ژاندارمری و ادغام آن در نیروهای انتظامی و سپردن امور انتظامی به فدائیان و جلب مشاركت عمومی و دفع اشرار توانست آن چنان شرایط امنی فراهم آورد که دشمنان دولت ملی را هم متعجب کرده بود.
ــ در نتیجه مبارزه با فساد اخلاقی و اجتماعی به موجب قوانین و مراقبت‌های دستگاه‌های انتظامی و عمومی رشوه، روسپی‌گری، استعمال مواد مخدر، احتكار و … به‌شدت کاهش پیدا کرد و به گفته خیلی از مورخین تقریبا از بین رفته بود.
ــ دانشیر تبریز؛ هنگامی كه در تاریخ ۲۶/۰۱/۱۳۲۵ به‌طور آزمایشی و در تاریخ ۶/۰۲/۱۳۲۵ به‌طور رسمی این كلام از ایستگاه فرستنده رادیو تبریز طنین افكند، دل‌های هر آذربایجانی و ایرانی آزادیخواه لبریز از شادی گردید.
این بود شمه‌ای از اقدامات و خدمات تاریخی حكومت ملی آذربایجان در یك سال كه بدان اشاره شد. طبیعی بود که کارنامه دولت خودمختار آذربایجان به مذاق نیروهای ارتجاعی ایران و حامیان خارجی آنها خوشایند نبود. چپاولگران و غارتگران ثروت مردم در مرکز و اربابان غربی‌اشان مانند آمریکا و انگلیس از اینکه کشورمان راه و رسم دمکراسی و ترقی را پیش گیرد، به‌شدت متضرر می‌شدند. به‌همین خاطر برای سرنگونی دولت خودمختار آذربایجان و جمهوری مهاباد از هیج توطئه‌ای فروگذاری نکردند. سرانجام با لشکرکشی ارتش با همکاری آمریکا و انگلیس و سازماندهی فئودال‌ها و ارتجاع منطقه، آذربایجان را به خون و آتش کشیدند. هزاران انسان بی‌گناه را قتل‌عام کردند و هزاران انسان مجبور به ترک خانه و دیار خود شدند.
از آن تاریخ نزدیک به ۷۳ سال می‌گذرد. دولت خودمختار آذربایجان را سرکوب کردند. با این همه آذربایجانی‌ها، همراه و همدل با دیگر خلق‌های ایران از پای ننشستند و با دست توانای انقلاب بهمن ۵۷، ریشه سلطنت را برکندند.
اما دیری نگذشت که این انقلاب هم به انحراف و شکست کشانده شد. بار دیگر ارتجاع حاکم شد و برای حفظ خود و ادامه غارتگری، به سرکوب نیروهای ملی و انقلابی میهن مان پرداخت.
اعضا و هواداران فرقه دمکرات آذربایجان!
همان‌طور که همه می‌دانیم، اوضاع کشور به‌شدت بحرانی است. کارد به استخوان مردم رسیده است. خیزش آبان ماه ۹۸، به‌روشنی دامنه و عمق این وضعیت بحرانی را نشان داد. حاکمیت با احساس خطر یک‌صدا و سبعانه، نیروهای سرکوب خود را به میدان آورد.
علاوه بر این شرایط بحرانی داخلی، اوضاع و احوال منطقه‌ای و جهانی نیز بر بغرنجی ماجرا افزوده است. چنین وضعیتی، سنگینی و دشواری وظایف نیروهای ملی و انقلابی کشور را دوچندان کرده است.
ضرورت اتحاد عمل و پرهیز از هرگونه ماجراجویی و نادیده گرفتن توطئه‌های دشمنان مردم و کشور، بیش از پیش احساس می‌شود.
ما براین باوریم که خلق‌های کشورمان دوشادوش یکدیگر قادرند تا بر دشواری‌ها غلبه کنند و دشمنان خود را به زانو درآورند و ایرانی آزاد، بهروز و فدرال را بنا کنند.
بار دیگر سالروز تأسیس حکومت خود مختار ملی آذربایجان را به خلق آذربایجان و تمامی‌خلق‌های ایران و نیروهای مترقی و آزادیخواه کشور، تبریک می‌گویم.
به زندانیان سیاسی، خانواده شهدا، به‌ویژه خانواده‌های شهدای اخیر خیزش آبان ماه درود می‌فرستم و در برابر آنان سر تعظیم فرود می‌آورم.
دست تک‌تک زحمتکشان، زنان، جوانان، دانشجویان، معلمان نویسندگان، هنرمندان و روزنامه‌نگاران را که در این شرایط سخت و امنیتی، به مبارزه خود ادامه می‌دهند، می‌فشارم.
به امید بهروزی مردم رنج کشیده و شکوفایی و ترقی کشورمان
دکترعادله چرنیک بلند
آبان ماه ۹۸