سلیمانی و نبرد بزرگ بر سر اوراسیا
نخستین سال دهه دوم قرن بیست‌ویکم با ترور وحشیانه قاسم سلیمانی آغاز شد. این سرآغاز طوفان بزرگی است که در این دهه رُخ خواهد داد: قاعده‌شکنی بزرگ در برابر نظم نوین در منطقه اوراسیا که آمریکا را در برابر چین، روسیه و ایران سه عضو مهم ائتلاف اوراسیا قرار خواهد داد.
هر رخداد تعیین‌کننده در ژئوپلیتیک و ژئواکونومی در این دهه باید در ارتباط با این رویارویی حماسی تحلیل شود.
دولت سایه در آمریکا و بخش‌های مهم از طبقه حاکم این کشور از پیشرفت اقتصادی چین و اقتدار نظامی روسیه به وحشت افتاده‌اند و پنتاگون رسماً سه عضو اصلی ائتلاف اوراسیا را به‌عنوان «تهدید» معرفی کرده است.
شیوه‌های جنگی ترکیبی و همه‌جانبه آمریکا با هدف مهار «تهدید» چین، «رفتار تهاجمی» روسیه و «حمایت از تروریسم» ایران برنامه‌ریزی شده‌اند. اجرای «تحریم‌های غیرقانونی» به‌طرز غم‌انگیزی اسطوره «بازار آزاد» را به محاق برده و این شیوه به‌عنوان «قوانین» تجارت به دنیا تحمیل می‌شود.
با این وصف، ایالات متحده موفق نخواهد شد مانعی در برابر همکاری استراتژیک روسیه و چین ایجاد کند. برای درک معنای حقیقی این همکاری استراتژیک باید به یاد داشته باشیم که پکن آن را به‌عنوان راهی به‌سمت «دوران جدید» تعریف میکند. معنای این توصیف چین از پیوند استراتژیک با روسیه آن است که آن‌ها این پیوند را بخشی از برنامه‌ریزی بلندمدت‌شان تا سال ٢٠٤٩ (مصادف با صدمین سال انقلاب چین) تعریف کرده‌اند.
چشم‌انداز پروژه‌های گوناگون ابتکار «کمربند و جاده» (۲) یا آن‌چنان که چینی‌ها نامگذاری کرده‌اند، «راه ابریشم جدید» در دهه ٢٠٤٠ هدف‌گذاری شده است. پکن انتظار دارد تا در آن دهه به پارادایمی چند قطبی و جدید بر مبنای ملت‌ها/شرکا در سراسر اوراسیا و ماورای آن دست یابد که همگی با این کمربند اقتصادی و جاده ابریشم جدید به هم متصل شده‌اند.
بر این مبنا پروژه روسیه برای «اوراسیای بزرگ» (۳) نیز تا حدود بسیار زیادی بازتاب‌دهنده همین طرح جاده ابریشم جدید است و با آن ادغام خواهد شد. راه ابریشم جدید، اتحادیه اقتصادی اوراسیا (۴)، سازمان همکاری شانگهای (۵) و ایجاد بانک سرمایهگذاری زیرساخت آسیا (۶) همه چشم‌اندازی مشترک دارند.
بنابراین «دوره جدید»ی که چین به دنبال آن است در بخش‌های مختلف نیاز به هماهنگی و پیوند میان روسیه و چین دارد. مبنای برنامه استراتژیک چین برای سال ٢٠٢٥ (موسوم به «ساخت چین ٢٠٢٥») (۷) تحقق پیشرفت‌های عظیم فنی و علمی است. در همین اثنا، روسیه دارای منابع سرشار فناوری تسلیحاتی و سیستم‌هایی است که چینی‌ها هنوز به آن دست نیافته‌اند.
شی‌جین پینگ، رییس‌جمهور چین در آخرین اجلاس بریکس (اقتصادهای نوظهور) (۸) در برزیل به ولادیمیر پوتین گفت: «وضع کنونی جهان و افزایش بی‌ثباتی و تنش ایجاب میکند که روسیه و چین هماهنگی استراتژیک گسترده‌تری با هم داشته باشند. پاسخ پوتین این بود: «بله! در وضعیت کنونی باید پیوندهای استراتژیک‌مان را محکم‌تر کنیم.»
روسیه به چین نشان داده است که چگونه غرب به رئال پالیتیک اهمیت می‌دهد. چین هم سرانجام تصممی گرفته تا از این ابزار استفاده کند. نتیجه اینکه پس از پنج قرن سلطه غربی‌ها بر جهان که از قضا سبب به محاق رفتن جاده ابریشم باستانی شد، اکنون قلب جهان با انفجاری بزرگ مجدداً در شرق می‌تپد.
از نقطه‌نظر «قدرت نرم» (۹) نقش دیپلماتیک روسیه نیز برجسته‌تر خواهد شد. با اتکا به وزارت دفاع و نهادهای امنیتی روسیه، دیپلمات‌های این کشور قادر خواهند بود گفت‌وگوهای سازنده‌ای میان طرفین مناقشه‌ها سامان دهند؛ میان هند و پاکستان، ایران و عربستان، کره‌شمالی و کره جنوبی و همچنین در افغانستان.
این توان نرم روسیه می‌تواند زمینه ژئوپلیتیکی اجرای طرح مشترک روسیه و چین را هموار کند.
اکنون تقریباً در تمامی آسیا و اقیانوس آرام (از شرق دریای مدیترانه تا اقیانوس هند)، روسیه و چین به‌عنوان یک هماورد و نیروی مقاومت در برابر سلطه نظامی و مالی آمریکا در نظر گرفته می‌شوند.
ترور هدفمند قاسم سلیمانی و عواقب درازمدت آن تنها یک حرکت در صفحه شطرنج جنوب‌غرب آسیا است. آنچه در معرض خطر و تهدید قرار گرفته یک هدف بزرگ ژئواکولوژیک است: پل ارتباطی زمینی از خلیج فارس تا شرق مدیترانه (١۰).
تابستان گذشته ، مذاکرات سه‌جانبه میان ایران، عراق و سوریه انجام شد. هدف از این مذاکرات فعال کردن کریدور حمل‌ونقل و انتقال کالا میان ایران، عراق و سوریه به‌عنوان بخشی از برنامه بزرگ‌تر احیای جاده ابریشم است.
این مهم‌ترین کریدور ارتباطی ممکن است که می‌تواند به‌صورت همزمان کریدور بین‌المللی شمال-جنوب را به کریدور ایران-آسیای میانه-چین وصل کند و این ارتباط را تا اقیانوس آرام پیش ببرد و از طریق لاذقیه در شرق مدیترانه به اقیانوس اطلس برسد.
ایران نقطه کانونی پروژه راه ابریشم جدید است. چین حضور گسترده‌ای در برنامه بازسازی سوریه دارد و همزمان با عراق پیمانی را به امضا رسانده (١۱) که در ازای روزانه سیصد‌هزار بشکه نفت برای تأمین اعتبار شرکت‌های چینی، کار بازسازی زیرساخت‌های عراق را انجام دهد.
با اندکی تأمل، راز مقاومت آمریکا در برابر رأی پارلمان و نظر نخست‌وزیر عراق برای خروج نیروهای آمریکایی از عراق روشن می‌شود. آمریکا می‌خواهد به هر قیمت ممکن از ایجاد این کریدور ممانعت کند. تمام مسیرهایی که چین برای تحقق راه ابریشم جدید ایجاد کرده است به ایران ختم می‌شوند و کریدور ایران-عراق-سوریه می‌تواند این مسیرها را تکمیل کند. هدف نهایی ایجاد مسیری برای اتصال زمینی شانگهای به شرق مدیترانه است.
به همان اندازه که بندر گوادر در دریای عرب یکی از گره های اساسی کریدور اقتصادی چین و پاکستان است و بخشی از استراتژی چند جانبه چین برای دور زدن تنگه مالاگا است، هند هم به دنبال استفاده از چابهار برای ایجاد همین کریدور (و دور زدن پاکستان) در دریای عمان است.
به همان اندازه که پکن می خواهد از طریق ایجاد یک کریدور اقتصادی، دریای عرب را به سین کیانگ متصل کند، هند هم می‌خواهد از طریق ایران با افغانستان و آسیای میانه ارتباط برقرار کند.
با وجود سرمایهگذاری هند در چابهار، این پروژه ممکن است به نتیجه نرسد. دهلی نو هنوز تصمیمی برای تبدیل شدن به بخشی فعال از استراتژی «ایندو پاسیفیک» (۱۲) ایالات متحده، که به‌معنی کنار گذاشتن ایران است، اتخاذ نکرده است.
رزمایش دریایی مشترک روسیه و چین و ایران در اواخر ماه دسامبر، دقیقاً از چابهار آغاز شد. این زنگ هشداری به موقع برای دهلی نو بود. بهای نادیده گرفتن ایران برای هند از دست دادن نقطه ارتباط استراتژیک خود یعنی چابهار است.
واقعیت غیرقابل تغییر این است که همه به کمربند ارتباطی ایران نیاز دارند و آن را می‌خواهند. به‌دلایل واضح ، از زمان امپراتوری پارس، ایران شاهراه ارتباطی همه مسیرهای تجاری آسیای میانه بوده است.
مهم‌تر از آن، ایران برای چین موضوعی مرتبط با امنیت ملی است. چین به‌شدت در صنعت انرژی ایران سرمایهگذاری کرده است (١٣). تجارت میان دو کشور هم با دور زدن دلار آمریکا از طریق استفاده از یوان یا در سبد ارزی تسویه می‌شود.
با این حال هنوز نومحافظه‌کاران آمریکا رویایی را که دیک چنی در دهه گذشته در سر می‌پروراند را دنبال می‌کنند: تغییر رژیم در ایران و تسلط آمریکا بر دریای خزر به‌عنوان تخته پرشی به آسیای میانه، قرار گرفتن در یک‌قدمی سین‌کیانگ و تجهیز نظامی عناصر ضدِ چین. این راهبرد آمریکا را می‌توان به‌عنوان بدلی در مقابل طرح جاده ابریشم جدید چین ارزیابی کرد.
سیاستگذاران امپریالیسم به خود زحمت درک چرایی و چگونگی ایجاد پارادایم راه ابریشمی جدید را نداده‌اند (١٤). در اجلاس ماه گذشته ناتو چند نکته مهم وجود داشت. ناتو سه اولویت آمریکا را به‌عنوان برنامه خود اعلام کرد. سیاستی به‌مراتب تهاجمی‌تر در قبال روسیه، مهار چین و نظامی‌سازی فضا. این چرخشی آشکار به نسبت استراتژی سال ٢٠٠٢ یا دکترین تسلط همه‌جانبه بود.
بنابراین ناتو به استراتژی «هند و اقیانوس آرام» – که به‌معنی مهار چین است ، کشیده می‌شود. و چون ناتو بازوی مسلح اتحادیه اروپا است، این دلالت بر دخالت ایالات متحده در نحوه تجارت اروپا با چین – در هر سطح – دارد.
لورنس ویلکرسون، ژنرال بازنشسته آمریکایی که چهار سال رییس دفتر کالین پاول بود این موضوع را به‌روشنی بیان میکند: آمریکا با جنگ سرپا مانده است. چگونه می‌توان ١٩ سال جنگی که هنوز چشم‌انداز پایان آن مبهم است را تفسیر کرد. این بخشی از هویت ما است. این معنای امپراطوری آمریکا است. همانگونه که مایک پمپئو به درستی گفت (١٥) و ترامپ و مارک اسپر و نمایندگان جمهوری‌خواه به آن عمل کرده‌اند، ما دروغ می‌گوییم، خیانت و دزدی می‌کنیم. ما هر کاری می‌کنیم تا وضعیت جنگی پیچیده‌تر شود. این حقیقت است. و این درد و رنج ناشی از آن است.
مسکو ، پکن و تهران کاملاً به این موضوع آگاهند. دیپلمات‌ها و تحلیلگران در تلاشند تا با تلاشی سه‌جانبه از یکدیگر در برابر همه اشکال جنگ ترکیبی –از‌جمله تحریم‌ها- محافظت کنند.
برای ایالات متحده ، این در واقع یک نبرد وجودی است- علیه کل فرایند ادغام اوراسیا، راه ابریشم جدید، اتحاد استراتژیک روسیه و چین، سلاح‌های مافوق صوت روسی که با دیپلماسی نرم مخلوط شده‌اند. انزجار و عصبانی عمیق علیه سیاست‌های ایالات متحده در سراسر جهان ایجاد شده است. سقوط دلار آمریکا تقریبا اجتناب‌ناپذیر لست. آنچه مسلم است این است که امپراتوری شب آرامی نخواهد رفت. همه ما باید برای نبرد بزرگ دوران آماده باشیم.
توضیحات مترجم و منابع
۱ــ عنوان اصلی مقاله ترجمه شده
Battle of the Ages to stop Eurasian integration
Coming decade could see the US take on Russia, China and Iran over the New Silk Road connection
By Pepe Escobar
January 16, 2020
https://thesaker.is/battle-of-the-ages-to-stop-eurasian-integration/
۲ــ The Belt and Road Initiative (BRI)
برای اطلاعات بیشتر به این تارنما مراجعه شود:
https://www.beltandroad.news/
۳ــ Russia’s Greater Eurasia Initiative
۴ــ The Eurasia Economic Union
۵ــ The Shanghai Cooperation Organization
۶ــ The Asia Infrastructure Investment Bank
۷ــ Made in China 2025
۸ــ BRICS: Brazil, Russia, India, China and South Africa
۹ــ Soft power
۱۰ــ به این نوشته مراجعه شود:
Iran-Iraq-Syria Plan to Move Ahead on Historic Transnational ‘Land-Bridge’ Railroad
By The International Schiller Institute
https://schillerinstitute.com/blog/2020/01/13/iran-iraq-syria-plan-to-move-ahead-on-historic-transnational-land-bridge-railroad/?fbclid=IwAR3kgOSKJEn9gWbpvsoURPcZqSNrvqhgbq_hCbIlWYTwXRjfhCQkFPnREwI
۱۱ــ برای اطلاعات بیشتر در مورد روابط چین با عراق و سوریه به این دو نوشته مراجعه شود:
China’s Syria Policy to increase Beijing’s Middle East Footprint
By Adham Sahloul
January 24, 2020
https://www.beltandroad.news/2020/01/24/chinas-syria-policy-could-increase-beijings-middle-east-footprint/
How a Hidden Parliamentary Session Revealed Trump’s True Motives in Iraq
By Whitney Webb
January 17, 2020
https://www.mintpressnews.com/hidden-parliamentary-session-revealed-trump-motives-iraq-china-oil/264155/
۱۲ــ به این نوشته مراجعه شود:
A Free and open Indo-Pacific
Advancing a shared vision
By Michael R. Pompeo, Secretary of State
November 4, 2019
https://www.state.gov/wp-content/uploads/2019/11/Free-and-Open-Indo-Pacific-4Nov2019.pdf
۱۳ــ به این نوشته مراجعه شود:
China investments in Iran near $27b
January 22, 2020
https://theiranproject.com/blog/2020/01/22/china-investments-in-iran-near-27b/
۱۴ــ پپه اسکوبار در مقاله ی خود به این کتاب اشاره میکند:
The Impact of China’s Belt and Road Initiative. From Asia to Europe
By Jeremy Garlick
November 15, 2019
https://www.taylorfrancis.com/books/9781351182768
۱۵ــ به این نوشته و ویدئو مراجعه شود:
Why Diplomacy Matters
By Michael R. Pompeo, Secretary of State
Speech at Texas A&M University
April 15, 2019
https://www.state.gov/remarks-at-texas-am-wiley-lecture-series/
https://www.youtube.com/watch?v=DPt-zXn05ac