کمک به گسترش داعش در سراسر جهان *
گسترش «دولت اسلامی» در جهان به‌طور کلی و در آفریقا به‌ویژه نتیجه اقدامات برنامه‌ریزی شده نهادها و بنیادهای رهبری جهانی است که از این سازمان‌های تروریستی به‌عنوان گروه‌های نظامی استفاده می‌کنند.
در گزارشی که اخیراً دبیر کل سازمان ملل متحد در مورد تهدید سازمان تروریستی داعش منتشر کرد گفته شده که «تهدید فرامرزی تروریسم بسیار جدی است و این تهدید عمدتاً از سوی داعش صورت می‌گیرد. داعش با از دست دادن آخرین سنگر خود در سوریه در ماه مارس ۲۰۱۹ تبدیل به یک شبکه زیرزمینی شد (۱) و همچنان به‌سرعت بازسازی می‌شود. این پرسش پیش می‌آید: داعش به کجا منتقل می‌شود و کجا این «بازسازی سریع» صورت می‌گیرد؟ پاسخ این مسئله در جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد در آستانه سال نو، هنگامیکه نماینده روسیه «و. کوزمین» در مورد تقویت موضع «القاعده»، «بوکوحرام» و «داعش عراق و سوریه» در قاره آفریقا ابراز نگرانی کرد، داده شد. نماینده روسیه به دولت و مردم جمهوری نیجر در ارتباط با کشته شدن بیش از ۷۰ نظامی (سرباز) در اثر حمله تروریست ها به اردوگاه نظامی نزدیک مرز مالی تسلیت گفت. چند روز پس از آن وزارت امور خارجه روسیه نیز به جمهوری «بورکینا‌فاسو» که در ارتباط با کشته شدن ۴۰ غیر‌نظامی و پرسنل نظامی در عزای ملی بود، در مورد این رویداد اظهار تأسف کرد. در گزارش اساسی ارسال شده به شورای امنیت گفته می‌شود که یکی از اصلی‌ترین مسائلی که مانع پیشروی آفریقا در مسیر رسیدن به ثبات و شکوفایی می‌شود، افزایش تهدید تروریسم و افراط‌گرایی از سوی داعش و سازمان‌های مرتبط با آن، «القاعده»، «بوکوحرام»، «الشباب» و «القاعده کشورهای مغرب اسلامی» است (۲). شکل‌گیری گروه‌بندی «دولت اسلامی در غرب آفریقا»، که به‌دنبال ایجاد خلافت جهانی در خاک کشورهای منطقه است و فعالیت‌های تروریستی را در سرحدات کامرون، نیجریه و چاد انجام می‌دهد، نگرانی ویژه‌ای را برمی‌انگیزد. جریان مهاجرت کنترل نشده و عدم وجود یک سیستم کنترل قاچاق اسلحه و قاچاق مواد مخدر در مرزها، برای گروه‌بندی‌های تروریستی موجبات یک پایگاه و مرکز منابع جدی و کلان را به‌وجود آورده است.
موفقیت دولت‌ها در مبارزه با داعش ناموزون هستند. پس از یک سری حملات هوایی در منطقه «مرزوک» داعش موفق شد از لیبی بیرون برود، اما این امر منجر به پراکنده شدن تروریست‌ها در سراسر آفریقا شد. پس از وقفه تقریباً دوساله دوباره داعش در الجزایر ظاهر شد. در نوامبر سال ۲۰۱۹ یکی از گروه‌های آن به‌نام «جند‌الخلافه» به جنوب کشور حمله کرد. این منطقه محل تلاقی مرز‌های مالی، نیجریه و بورکینا‌فاسو، یکی از دژ‌های مهم «دولت اسلامی در صحرای بزرگ» (فی‌الصحراء الكبرى ـ مترجم) است. «دولت اسلامی در صحرای بزرگ» همراه با گروه «ولایت غرب آفریقای دولت اسلامی» به نیروهای مسلح نیجریه، چاد، کامرون حمله می‌کنند و به سرقت سلاح، وسایل نقلیه نظامی و سوخت می‌پردازند. گروه «ولایت غرب آفریقای دولت اسلامی» بیش از ۵هزار ستیزه‌جو دارد. در جابجایی آنها برخی موفقیت‌ها با عملیات نظامی در نیمه دوم سال ۲۰۱۹ در سومالی حاصل شد. اکنون واحدهای آنها در بخش مرکزی قاره، در جمهوری دمکراتیک کنگو قرار دارند. در ترکیب اخیراً ایجاد‌شده «ولایت غرب آفریقای دولت اسلامی» بیش از ۲هزار از ستیزه جویان ـ تروریست‌های محلی و خارجی ـ هستند. نفوذ داعش به جنوب آفریقا پدیده‌ای کاملاً جدید بود. پیدایش این سازمان در بخش‌های شمالی موزامبیک «مصادف شد» با موج ناآرامی‌های ضدِ دولتی در این کشور. با این حال این «تصادف و همزمانی» عمده در چیز دیگری است ـ در اینجا ذخایر عظیم هیدروکربن (در نزدیکی تنگه موازمبیک) هم فلزات و هم عنصرهای خاکی کمیاب کشف شده‌اند (در منطقه کمربند مس و زیمبابوه جنوبی). در حال حاضر گزارشاتی درباره حضور داعش در زیمبابوه و زامبیا وجود دارند. در اواخر سال ۲۰۱۸ در آفریقای جنوبی چندین کنفرانس که برای حضور داعش در قاره آفریقا اختصاص داده شده بود، برگزار شد. در این کنفرانس‌ها خاطر‌نشان شد که آفریقا «مصون از ترور نیست».
در آینده منطقه مهم استراتژیک جنوب آفریقا توجه بیشتری را به‌خود جلب خواهد کرد. در استان «کابو دلگادو» موزامبیک استخراج و بهره‌برداری از منابع هیدروکربن را باید شرکت‌های روسی اداره کنند. آمریکا و ایتالیا و شرکت‌های آنها به‌نام «آنادارکو» و «انی» در این نزدیکی هستند و برای سرمایه‌گذاری طی چهار سال ۵۰میلیارد دلار در بهره‌برداری و استخراج حوضه گاز برنامه‌ریزی می‌کنند. در این موقع چین در حال انجام اکتشاف فلزات نادر است. در «کابودلگادو» بزرگ‌ترین ذخایر یاقوت در جهان کشف شده و شرکت «Gemfields » حق بهره‌برداری از آن را به‌دست آورده است (۳). در این زمینه سیاست «عجیب و غریب» شماری از نهادهای بین‌المللی که به‌نظر می‌رسید که باید با داعش مبارزه کنند منطق خاصی را پیدا می‌کند. دادگاه بین‌المللی کیفری تحقیقات اولیه درباره اوضاع نیجریه را در نوامبر سال ۲۰۰۹ آغاز کرد. شیفتگان ساده‌لوح «دیوان دادگاه بین‌المللی» گمان کردند که دادستان دادگاه بین‌المللی کیفری در حال تهیه کیفر‌خواست علیه تروریست‌های «بوکوحرام» است. ولی طی بیش از ده سال «تحقیق» هیچ کیفرخواستی تشکیل نشده است. آنطور که از آخرین گزارش دادستان دادگاه کیفری بین‌المللی بهخ‌نام «ف. بنسودا» دیده می‌شود، وی دلیلی پیدا کرده است و گمان می‌کند که ارتش نیجریه هواداران «بوکوحرام» را اذیت و آزار می‌کند! در حقیقت دادگاه بین‌المللی کیفری در نیجریه به‌صورت مدافع تروریست‌ها در حین مبارزه نیروهای دولتی با آنها، عمل می‌کند. این امر در تحلیل نقش دادگاه بین‌المللی کیفری در لیبی نیز تأیید شده است. اولاً دادگاه بین‌المللی کیفری نقش فعالی را (صدور حکم بازداشت) در سرنگونی رهبر جمهوری لیبی «م. قذافی» که موجب هرج و مرج بی‌پایان در خاک لیبی شد، ایفا کرد. دوماً دادگاه بین‌المللی کیفری مسئولیت کشورهای ناتو و گروه‌های تروریستی را، که ایجاد هرج و مرج و بی‌قانونی در لیبی می‌کنند، از زیر ضرب در‌می‌آورد.
در بیانیه اخیر شورای امنیت در جریان رسیدگی به اوضاع لیبی دادستان دادگاه بین‌المللی کیفری «ف. بنسودا» باز هم تنها درباره «س. قذافی» و سه پرونده دیگری که با اعضای دولت او مرتبط است صحبت کرد. هیچ سخنی درباره گروه‌های تروریستی گفته نشد؛ دادگاه بین‌المللی کیفری بی‌شرمانه فعالیت‌های آنها را پرده‌پوشی می‌کند. این موضع دادگاه بین‌المللی کیفری با پشتیبانی برخی تشکیلات شورای امنیت سازمان ملل متحد روبرو شد. شورای امنیت سازمان ملل متحد تلاش کرد گزارش اولیه را که در آن ادعا شد که علت افزایش شدید خشونت در لیبی … «درگیری‌ها بین کشاورزان و چوپانان عشایر» بوده، ارائه دهد. روسیه بحق خاطر‌نشان کرد که این درگیری‌ها نه علت، بلکه پیامد و نتیجه آنچه در لیبی رخ می‌دهند، هستند. گسترش «دولت اسلامی» در جهان به‌طور کلی و در آفریقا به‌ویژه نتیجه اقدامات برنامه‌ریزی شده نهادها و بنیادهای رهبری جهانی است که از این سازمان‌های تروریستی به‌عنوان گروه‌های نظامی استفاده می‌کنند.
یادداشت‌ها
۱ــ گزارش دهم دبیر کل سازمان ملل متحد درباره تهدیدی است که داعش برای صلح و امنیت بین‌المللی به‌وجود آورده و درباره طیف تلاش‌های سازمان ملل برای رساندن حمایت از کشورهای عضو در مبارزه با این تهدید است// سند سازمان ملل متحد: s/2020/95 چهارم فوریه سال ۲۰۲۰.
۲ــ ضمیمه‌نامه نمایندگان دایمی «ساحل عاج»، «فدراسیون روسیه»، «گینه استوایی» و «آفریقای جنوبی» به سازمان ملل متحد مورخ ۱۳ سپتامبر سال ۲۰۱۹ خطاب به دبیر‌کُل سازمان ملل. «یادداشت‌ها در مورد جلسه شورای امنیت وزیران در موضوع «صلح و امنیت در آفریقا: مشارکت به‌سود تقویت صلح و امنیت منطقه‌ای» که ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۹ برگزار شد// سند سازمان ملل متحد: S/2019/743،16 سپتامبر سال ۲۰۱۹.
۳ــ فیتونل ل. واحدهای نظامی و متحدین داعش در آفریقا: پیش‌بینی میان‌مدت فعالیت‌های آتی // آسیا و آفریقای امروز، ۲۰۱۸، شماره ۱۲، ص ۱۷ـ۱۶.