نفرین بوکسیت

برلین برای تأمین مواد اولیه مورد نیاز آلمان، از پروژه‌های استحراج معدن در گینه به بهای خسارت شدید به مردم و محیط زیست حمایت می‌نماید.

اقدامات دولت آلمان برای تأمین بوکسیت مورد احتیاج این کشور به نقض حقوق بشر و آسیب‌های شدید محیط زیست در گینه می‌افزاید. کشور مزبورِ غرب آفریقا دارای بزرگ‌ترین منابع بوکسیت و سومین صادر‌کننده آن در جهان بوده، در حال حاضر ۹۰ درصد نیاز آلمان را تأمین می‌نماید. بوکسیت ماده اولیه برای تولید آلومینیوم می‌باشد و برای تولید اتومبیل‌های ساخت آلمان اهمیت به‌سزایی دارد. برای تأمین مواد لازم شرکت‌های آلمان، برلین وامی ‌به میزان ۲۹۳ میلیون دلار را برای توسعه معدنی در گینه تضمین نموده است که سال‌هاست خسارات شدیدی به آب مورد نیاز مردم و زراعت در منطقه وارد ساخته و ممر معاش اهالی آبادی‌های بسیاری را نابود ساخته است. اعتراضات اهالی تاکنون بی‌اثر مانده‌اند. مردمی ‌که آینده زندگی‌شان به یغما رفته است دائم از گینه فرار کرده و از راه‌های پرخطر راهی اروپا گشته‌اند.

ماده اولیه برای صنعت اتومبیل

بوکسیت ماده اولیه‌ای‌ است برای تولید آلومینیوم و به‌ویژه در اتومبیل‌سازی دارای اهمیت فراوان است. البته در این اواخر در آلمان آلومینیوم از طریق بازتولید حاصل می‌گردد (آلومینیوم ثانوی) که در سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۶۹۱۹۰۰ تن بوده است. اما این به‌هیچوجه احتیاج شدید بدان را تأمین نمی‌کند. این است که در سال ۲۰۱۹ علاوه بر آن ۵۰۷۹۰۰ تن آلومینیوم اولیه در آلمان تولید و مقدار زیادی نیز وارد گشته است. مصرف آلمان مجموعا به ۲ میلیون تن آلومینیوم رسیده است. بدین ترتیب آلمان سومین مصرف‌کننده آلومینیوم در جهان می‌باشد، پس از چین و آمریکا. بر‌اساس اطلاعات اداره مرکزی علوم جغرافیایی و مواد اولیه (BGR) فقط صنعت اتومبیل‌سازی ۴۷ درصد آلومینیوم موجود در آلمان را مصرف می‌نماید. از ۲/۵ میلیون تن بوکسیتی که در سال ۲۰۱۹ مورد نیاز برای تولید آلومینیوم بوده است ۹۳/۱ درصد آن از گینه واقع در افریقای غربی وارد گشته است. کشور مزبور دارای بزرگ‌ترین منابع مربوطه در سراسر گیتی است ــ بیش از یک چهارم منابع موجود در جهان ــ و در حال حاضر سومین تولید‌کننده پس از استرالیا و چین می‌باشد که در عین‌حال به منابع زیرزمینی خود وابسته است. صدور بوکسیت، سنگ آهن، طلا و سایر مواد اولیه ۸۰ درصد صادرات این کشور را تشکیل می‌دهند.

وام در ازای خدمت متقابل

دولت آلمان دسترسی صنایع این کشور به بوکسیت گینه را با اقدامات جنبی همراهی و از‌جمله در توسعه معدن سانگارِدی واقع در شمال غربی گینه مشارکت دارد. کمپانی بوکسیت گینه (CGB) که از ۱۹۷۳ این ماده را تولید می‌نماید قصد دارد محصول خود را از ۱۳/۵ میلیون تن در ۲۰۱۶ به ۲۷/۵ میلیون تن در ۲۰۲۲ افزایش دهد. در جمع، برای اینکار در سال ۲۰۱۶ وامی ‌به میزان ۸۲۳ میلیون دلار اختصاص یافت که بخشی از آن را بانک آلمانی ING Diba تأمین نمود. برلین ۲۹۳ میلیون دلار این وام را با تضمین مالی وام (UFK) (وام مالی بدون قید) تأمین نمود. به‌گفته وزارت اقتصاد آلمان تضمین‌های UFK در خدمت این هستند که وام‌های بانک‌های مستقر در آلمان در ارتباط با پروژه‌های مواد خام در قبال ریسک‌های احتمالی تضمین گردند. [۱] دادن تضمین‌های UFK در رابطه با معدن کمپانی بوکسیت گینه سانگاروی مشروط به این است که شرکت آلمانی «ستاده آلومینیوم اکسید» (AOS) به‌میزان سالانه ۲/۳ میلیون تن بوکسیت را برای بازه ۱۵ ساله از کمپانی بوکسیت گینه دریافت نماید. [۲] عنصر واسطه در این قرارداد شرکت انگلیسی آلومینیوم و مواد شیمیایی DADCO مستفر در جزیره گرنزی واقع در کانال مانش می‌باشد که از یک‌سو از سهامداران کمپانی بوکسیت گینه بوده و از سوی دیگر مالک AOS است.

خسارات شدید به محیط زیست

در حالیکه برلین تأکید دارد که توسعه استخراج مزبور موجب اشتغال در منطقه بوده و کمپانی بوکسیت گینه در افزایش توسعه اقتصادی گینه سهیم است [۳]، فعالیت استخراجی در معدن سانگاروی و توسعه آن موجب مشکلاتی برای مردم بومی‌ است. بوکسیت گینه از معادن سطحی استخراج می‌گردد. به‌هنگام استخراج، چه در کندن زمین و چه در انتقال بوکسیت مقادیر زیادی غبار سرخ رنگِ سمّی انتشار می‌یابد که به اراضی کشاورزی با مساحت وسیع خسارات شدیدی وارد و حتی کشت و کار را غیرممکن می‌سازد. فرایند تولید آن با مصرف بسیار آب همراه است که موجب خشکی رودها و چاه‌های آب می‌گردد. علاوه بر آن مساحت وسیعی را دربرگرفته و موجب محدودیت اهالی روستاهای مجاور در استفاده از اراضی مجاور است. برخی از روستاها در میان زمین‌های استخراج بوکسیت محاصره گشته، به‌سختی قابل دسترسی می‌باشند. [۴] مردم منطقه مدام اعتراض می‌کنند و به‌خاطر خشکی منابع آب و سایر خسارات محیط زیست و فقدان اشتغالِ خارج از کار در معدن به خیابان‌ها می‌روند. در این اعتراضات اجماع بر این است که توسعه کنونی کمپانی بوکسیت گینه در معدن سانگاروی به وخامت اوضاع می‌افزاید.

جابه‌جایی علیرغم شیوع همه‌گیر

به‌همین دلیل ۵۴۰ تن از ساکنان ۱۳ آبادی در منطقه مزبور در فوریه ۲۰۱۹ شکایتی به «همکاری‌های بین‌المللی مالی» (IFC) تسلیم نمودند. این مؤسسه که یکی از بانک‌های مربوط به گروه بانک توسعه می‌باشد در تأمین مالی گسترش معدن مزبور سهیم است. شکایت مزبور کمپانی بوکسیت گینه را از این باز‌نمی‌دارد که به فعالیت‌های خویش ادامه دهد. این بود که در ماه مارس سال گذشته همه اهالی آبادی Hamdallaye را به تغییر مکان مجبور و روستای آنان را به‌خاطر توسعه امکانات زیرساختی معدن به مکان دیگری منتقل نمودند. مکان جدید که می‌باید قریب به ۱۰۰ خانوار در آن زندگی کنند واقع بر بقایای یکی از معادن سابق است که فقط قشر اندکی خاک روی آن کشیده‌اند که کشت و زرع معمول در منطقه عملاً در آنجا غیرممکن است. نه آب مورد نیاز در آنجا هست و نه امکانات اشتغال. کیفیت مساکن ایجادی در مکان جدید به‌گفته ساکنان دارای کیفیت به‌شدت نازل می‌باشند. اهالی روستای مزبور در پروسه تصمیم‌گیری مربوط به روند جابه‌جایی دخیل نبوده‌اند. بابت خسارات وارده نیز بدانها مبلغ مناسبی داده نشده است.

اعتراضات

سازمان‌های غیردولتی از‌جمله در آلمان از اعتراضات اهالی حمایت می‌نمایند. سازمان حقوق بشر FIAN از دولت آلمان که توسط ضمانت وام مالی در توسعه معدن مزبور دخیل است درخواست کرده است که دستکم در حمایت از رفع خسارتِ متناسب با حقوق انسانی اهالی اقدام نماید. [۶] در تقاضانامه‌ای که سازمان مزبور و سازمان‌های «پاورشیفت» و «جنگل‌های بارانی را نجات دهید» هفته گذشته به وزارت اقتصاد آلمان تسلیم نمودند، گفته شده است: دولت آلمان نه تنها باید بکوشد تا اهالی تغییر مکان یافته در گینه به «راه‌های تردد و منابع آب» دسترسی یابند، بلکه «مزارع اهالی تجدید حیات گشته و به دهقانان زمین کشت داده شود». علاوه بر آن می‌بایست در آینده دولت آلمان مکلف گردد که وام‌های تضمین شده دولتی نه فقط موجب نقض حقوق بشر نگردند بلکه کارهای خلاف آن نیز تنبیه گردند. [۷] تقاضا نامه مزبور را تا کنون ۱۰۰‌هزار تن امضا کرده‌اند. اما از عکس‌العمل دولت آلمان خبری نیست.

تهیه مواد اولیه باعث ویلانی

خساراتی که به‌واسطه استخراج بوکسیت در گینه ایجاد می‌گردند، از شمار روزافزونی انسان، زیربنای زندگی را سلب نموده و موجب این می‌گردند که آنان به‌سوی اروپا روان گردند تا با این آخرین گزینش، زندگی خویش و خانواده را با کار و کوشش خویش تأمین نمایند. [۸] گینه نزد مهاجرینی که از آفریقای جنوبِ صحرا از راه‌های پر خطر به جانب اروپا به راه می‌افتند، یکی از مهم‌ترین مبدأ‌هاست.

فهرست سازمان‌های یاد شده در این گزارش با علائم اختصاری
(BGR) اداره امور جغرافیایی و مواد اولیه آلمان
(CBG) کمپانی بوکسیت گینه
(UFK) وام مالی بدون قید (از جانب دولت آلمان)
(DADCO) شرکت انگلیسی آلومینیوم و مواد شیمیائی
(AOS) شرکت ستاده آلومینیوم اکسید واقع در شمال آلمان
(IFC) همکاری‌های بین المللی مالی
(FIAN) شبکه اطلاعاتی و عملیاتی تغذیه
Powershift
Rettet den Regenwald

زیرنویس‌ها

[1] Ungebundene Finanzkredite. bmwi.de.
[2] Antwort der Bundesregierung auf die Kleine Anfrage der Abgeordneten Uwe Kekeritz, Ottmar von Holtz, Dr. Frithjof Schmidt, weiterer Abgeordneter und der Fraktion Bündnis 90/Die Grünen. Berlin, 15.02.2021.
[3] Garantien für Ungebundene Finanzkredite (UFK). In: Euler Hermes Aktiengesellschaft: Exportkreditgarantien der Bundesrepublik Deutschland. Jahresbericht 2016. S. 78-83.
[4] Landraub für deutsche Autos. power-shift.de, Dezember 2019.
[5] The Relocation of Hamdallaye Village in the Midst of Covid-19. How CBG is Failing to Meet the IFC Performance Standards. business-humanrights.org.
[6] Vanessa Fischer: Bauxit-Abbau in Guinea: Bundesregierung muss bei Außenwirtschaftsförderung Menschenrechte einhalten. power-shift.de 20.05.2021.
[7] Garantiert ungerecht – Vertreibung mit deutscher Unterstützung. fian.de.
[8] “What Do We Get Out of It?” The Human Rights Impact of Bauxite Mining in Guinea. hrw.org 04.10.20218.