خط رویارویی در ترکمنستان
آمریکا در برابر فشار تحریمی بر روسیه، پیشنهاد «کمک به ترکمنستان در به‌دست آوردن مزایا را می‌کند.»
تمایل طرف روسی برای بهره‌برداری فعا‌ل‌تر از مسیرهای باری ترانزیتی جایگزین، بیش از هر چیز از طریق ترکمنستان به‌سوی کشورهای جنوب و جنوب شرقی آسیا، می‌تواند با عدم آمادگی عشق‌آباد نسبت به بی‌اعتنایی خطر تحریم‌های دوباره ایالات متحده آمریکا و دست‌نشاندگان اروپایی آنها روبرو شود. در ۶ اکتبر سال ۲۰۲۲، عشق‌آباد به‌طور رسمی «پایبندی دولت ترکمنستان به توسعه تعاملات تجاری و اقتصادی با ساختارهای تجاری ایالات متحده آمریکا» را اعلام کرد و با نظر تأیید «سهم مثبت طولانی‌مدت شرکت‌های آمریکایی در عرصه‌های مختلف اقتصاد ترکمنستان» را ارزیابی کرد. همزمان، معاون وزیر امور خارجه «وپا خاجیف» با ژنرال «پل دین»، معاون اول دستیار وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در دفتر کنترل تسلیحات، رسیدگی و بازبینی و پذیرش توافقات نظامی ــ فنی دیدار کرد. «طرفین مسائل مربوط به برنامه کار منطقه‌ای و بین‌المللی» را بررسی کرده و همچنین «راه‌ها و شیوه‌های تحکیم اقدامات اعتمادسازی در زمینه کنترل تسلیحات و اجرای تعهدنامه‌های بین‌المللی در این حوزه» را مورد بحث قرار دادند. کمی بیش از آن، در پایان سپتامبر ۲۰۲۲، ایالات متحده آمریکا و ترکمنستان که دارای مرز وسیعی با ایران هست، به‌طور رسمی «توسعه بیشتر تماس‌ها در زمینه مسائل امنیتی و همکاری‌های نظامی» را انتشار دادند. خطوط همکاری‌های خاص فاش نشده است. از اول ژانویه سال ۲۰۱۹، در ترکمنستان ۶۵۸ شخصیت حقوقی ثبت شده‌اند، که یا در تملک استثنایی دولت‌های خارجی یا ساختارهای تجاری و یا در مالکیت مشترک هستند.
علاقه آمریکایی‌ها (۲۴ شرکت) بیش ازهمه در مهندسی مکانیک (بوئینگ، جان دیر، جی آی کیس) و در مجتمع نفت و گاز (موبایل اویل، مشاوران ارتباطات آمریکایی، شرکت، یونوکال)، بریتانیایی‌ها در حوزه مخابرات هستند. در اوایل ماه دسامبر، در اتاق بازرگانی و صنایع ترکمنستان انجمن تجاری مشترک برگزار شد. هیأت نمایندگی به رهبری «اریک استوارت» مدیر اجرایی شورای بازرگانی ترکمن ــ آمریکایی، مرکب از نمایندگان بسیاری شرکت‌ها از‌جمله «Bechtel Corporation»(«بکتل» بزرگترین شرکت ساختوساز و مهندسی در ایالات متحده آمریکا است. مترجم)، Boeing» Niklaus Companies» (مجموعه‌ای از کسب‌و‌کارهای مرتبط با گلف است که توسط جک نیکلاس گلف‌باز و خانواده‌اش اداره می‌شود. مترجم)، «Climate Compass» (سازمانی که با خطرات آب‌و‌هوایی سرو کار دارد. مترجم)، «Case New Holland» (شرکت صنایع سنگین ایتالیایی ــ آمریکایی چندملیتی است، که دفتر مرکزی آن در هلند مستقر است و در زمینه طراحی و ساخت ماشین‌آلات کشاورزی، ماشین‌آلات ساختوساز و ارائه خدمات مهندسی کشاورزی، فعالیت می‌نماید.مترجم)، «UGT Renewables» (شرکت فناوری سبز شهری. مترجم)، «John Deere» («جان دیر» شرکت صنایع سنگین آمریکایی است که در سال ۱۸۳۷ توسط «جان دیر» تأسیس شد و امروزه بزرگترین تولید‌کننده ماشین‌آلات کشاورزی در جهان است. مترجم)، «Medtronic plc» («مدترونیک» شرکت تجهیزات پزشکی آمریکایی است. مترجم)، « Oxbow» ( برند لباس و تجهیزات ورزشی است. مترجم)، «Palo» «Smartmatic» (یک شرکت چند ملیتی رأی‌گیری الکترونیکی است. مترجم)، «Wiza» ،«Westport Trading Europe Ltd» (ارائه‌دهنده آخرین فناوری‌های آمریکایی، انواع کارهای مهندسی و طیف گسترده‌ای از تجهیزات صنعتی برای صنعت پالایش نفت است. مترجم)، و غیره بودند. علاوه بر عبارات پُرطمطراق کلی (چیزی مانند «جذب تجربه‌های پیشرفته به‌سود ثبات منطقه‌ای»)، اتحادیه صنعت‌گران و کارآفرینان ترکمنستان یادداشت همیاری مشترک با شرکت آمریکایی «Niklaus Companies» برای تأسیس یک باشگاه گلف امضاء کردند (؟!).
طیف برنامه‌ها با شرکت آمریکا، از‌جمله آماده کردن دستورالعمل ایجاد فضای سبز در کشور کویری با حمایت آژانس نمایندگی ایالات متحده آمریکا برای توسعه بین‌المللی (که در روسیه نامطلوب است) به‌شدت گسترش یافته است. در ماه‌های اخیر، بعضی از شرکت‌های اوکراینی آمادگی خودشان را در عرصه مهندسی مکانیک، احداث تأسیسات زیرساختی و اکتشافات زمین‌شناسی در ترکمنستان اعلام کردند. در تاریخ ۶ نوامبر در عشق‌آباد، دستیار وزیر خارجه ــ رئیس دفتر امور آسیای جنوبی و مرکزی وزارت امور خارجه، «دونالد لو»، گفت «… ایالات متحده آمریکا تصمیم دارد در برابر فشار تحریمی بر روسیه، پیشنهاد کمک به ترکمنستان در به‌دست آوردن مزایایی کند. ما خوشحال خواهیم شد برای ادامه کار با دولت ترکمنستان و محافل بازرگانی آن برای آنکه تسهیلاتی را در به‌دست آوردن فواید بیشتر برای آنها در برابر مقررات تحریمی فراهم آوریم.» «دونالد لو»، به قزاقستان همسایه در مورد «مزایای» رفتن بسیاری از بانک‌های بزرگ روسی از آنجا در تابستان ــ پاییز ۲۰۲۲ اشاره کرد و گفت: به ترکمنستان نیز همان کار را پیشنهاد می‌کنند. و اکنون در مورد امکانات همکاری منطقه‌ای در مثلث ترکمنستان ــ روسیه ــ ایران، «رضا نوشادی»، مدیرعامل و رئیس هیأت مدیره شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران گزارش داد که: تهران پیشنهاد می‌کند گاز ترکمنستان و روسیه را در هر مسیری از‌جمله جنوب آسیا به مصرف‌کنندگان حمل کند. پیشنهاد مقتضی به گازپروم و ترکمن گاز داده شد. به‌ویژه، ایران آماده گازرسانی به پاکستان تا مرزی که خط لوله با آن ساخته می‌شود، است. علاوه بر این، «ایران در مقابل مقدار بدهی دو میلیارد دلاری به ترکمنستان، آماده اجرای طرح‌هایی در ترکمنستان در هر رشته‌ای، نه‌تنها در بخش نفت و گاز از راه‌اندازی تا تکمیل آنها است». فعال‌سازی تماس‌های بلندپایه ترکمنستان ــ ایران و ترکمنستان ــ روسیه در ماه‌های اخیر توجه را جلب می‌کند. «الکسی اورچوک» معاون نخست‌وزیر روسیه که پیشتر در ماه نوامبر از عشق‌آباد دیدن کرده بود، بار دیگر در ۱۸ فوریه برای گفت‌وگو با رهبر ملی مردم ترکمن و رئیس شورای مردمی جمهوری، «قربانقلی بردی محمداف»، به آنجا آمد.
آنطور که نشریه «ترکمنستان بی‌طرف» می‌نویسد، رئیس مجلس (رئیس‌جمهور سابق و پدر رئیس جمهور کنونی) به چشم‌اندازهای خوب جهت همکاری متقابلاً سودمند در حوزه تجاری ــ اقتصادی، بخش حمل‌ونقل و ارتباطات و لجستیک، در مجتمع کشت و صنعت اشاره کرده است. اخیراً «سردار بردی محمداف» رئیس‌جمهور ترکمنستان تعدادی اسناد در زمینه احداث تأسیسات نوین پزشکی مدرن امضاء کرد. در جریان دیدار ژانویه «میخائیل میشوستین»، نخست‌وزیر روسیه در عشق‌آباد، ۸ قرارداد وابسته به ادارات داخلی امضا شد. و ادعای نشریه آمریکایی «اوراسیا نت» در مورد آنکه فعالیت مسکو در راستای ترکمنستان «با واکنش بایسته‌ای روبرو نمی‌شود» نشان و انگ تبلیغاتی است. همین نشریه از طرح قدیمی ساختمان راه‌آهن ترکمنستان به تاجیکستان از طریق خاک افغانستان با درنظر گرفتن کریدور حمل‌ونقل به جنوب آسیا با دور زدن ایران یاد می‌کند. در این بین، با در نظر گرفتن اوضاع مخرب و افتضاح‌آمیز افغانستان، این یک امر تخیلی و عجیب و غریب است. مانند طرحی که به خط لوله گاز ترکمنستان ــ افغانستان ــ پاکستان ــ هند (خط لوله تاپی) مربوط است. آنطور که ادعا می‌شود، مسکو و عشق‌آباد هنوز درباره احیای احتمالی خط لوله «تاپی» مذاکره می‌کنند، مشروط بر اینکه «روسیه امنیت زیرساخت‌های جدید را تأمین کند.»
در مقابل، مسکو گویا در پی رواداری و دسترسی عشق‌آباد به خطوط لوله آن و در آینده، متصل کردن «خط لوله تاپی» با خط لوله گاز «پاکستان استریم» است. واقعاً «سردار بردی محمداف» از درخواست تسریع اجرای طرح‌های ساخت خط لوله گاز «ترانس افغانستان» و خط موازی انتقال نیروی برق ولتاژ بالا به پاکستان و هند خسته نمی‌شود. با این وجود تصور می‌رود که در شرایط محدودیت گفت‌وگوی مسکو با رژیم قندهار ــ کابل طالبان که در روسیه ممنوع شده است، این امر کاملاً بعید است.
بنابراین، از یک‌سو، کوشش‌های معیوب و نادرست واشنگتن جهت توسعه روابط ترکمنستان در جهت عرضی در مقابل جنوب (این مسأله به تامین گاز از میادین ولایت مرو (ماری) به چین از طریق ازبکستان و قزاقستان مربوط نیست)، از سوی دیگر، موضع بی‌طرف ترکمنستان در مورد برخی مسائل که به توسعه مناسبات روسیه و ترکمنستان مساعدت می‌کند، مورد تأکید قرار می‌گیرد. در اینجاست که خط رویارویی می‌گذرد.
* https://www.fondsk.ru/news/2023/02/23/linija-protivostojanija-v-turkmenistane-58597.html