دیدار «بلینکن» از چین: طرفین در مواضع پیشین خود باقی ماندند

روز دوشنبه ۱۹ ژوئن، سفر بلینکن وزیر امور خارجهٔ آمریکا به پکن برای دیدار با «شی جین پینگ»، رئیس جمهور چین، به‌پایان رسید. طرفین به‌طور کلی با سردرویی نتایج این دیدار، ضمن اشاره بر اهمیت واقعیت از سرگیری تماس‌هایی در سطح بالا و امکان گفت‌وگوی مستقیم در مورد موضوعات روابط دوجانبه، آن را مثبت ارزیابی کردند. از ویژگی‌های این دیدار تأکید بلینکن بر مشکلات در همکاری‌های تجاری و اقتصادی دو کشور بود. در این بین، ایالات متحدهٔ آمریکا و چین بر مواضع قبلی خود در مورد تمامی مشکلات حاد روابط دوجانبه و ژئوپلیتیک باقی ماندند: در مورد موضوع تایوان؛ در مورد موضوع از سرگیری تماس‌های نظامی؛ در مورد موضوع دخالت ایالات متحدهٔ آمریکا در امور داخلی جمهوری خلق چین با استفاده از کارزار‌های تهمت‌آمیز و جوسازی در مورد «دفاع از اقلیت‌های ملی»؛ در بحران اوکراین و غیره. آن‌طورکه کارشناسان آمریکایی اشاره می‌کنند، ایالات متحدهٔ آمریکا و چین ارزیابی خود را در مورد تهدیدهای یکدیگر تغییر نداده‌اند. این واقعیت در بیهودگی تلاش‌های بلینکن در جریان این سفر برای از سرگیری دیدارهای مستقیم بین رهبری نظامی ایالات متحدهٔ آمریکا و چین، به‌ویژه در سطح وزرای دفاع، بارتاب یافت. وزیر امور خارجهٔ آمریکا همه مسؤولیت‌ها را به گردن چین انداخت: «در حال حاضر چین موافق پیشروی در این موضوع نیست».

اما بلینکن وضعیت را تحریف می‌کند و مشکل در چین نیست. ایالات متحدهٔ آمریکا، زمانی که در سال ۲۰۱۸ علیه «لی شانگفو»، که در آن زمان مسؤول خرید هواپیماها و تجهیزات جنگی روسیه بود و سپس وزیر دفاع جمهوری خلق چین شد، تحریم اعمال کرد، برای خود مشکل ایجاد کرد. طبعاً تا زمانی که ایالات متحدهٔ آمریکا این تحریم‌ها را لغو نکند، پکن هیچ گفت‌وگویی را «به‌زور و به‌اجبار» انجام نخواهد داد. در مورد مسألهٔ اوکراین، ایالات متحدهٔ آمریکا نیز هیچ پیشرفتی به‌دست نیاورد. چین در موضع بی‌طرفی خود قرار دارد، نه از روسیه و نه از اوکراین در سطح دولتی حمایت نظامی نمی‌کند. این موضع شامل شرکت‌های خصوصی چینی نمی‌شود، که دولت چین نمی‌تواند در قبال آن‌ها پاسخگو باشد، و این مورد «بلینکن» را بسیار متأثر می‌کند.

در بیانیه‌ٔ طرف آمریکایی گفته می‌شود که «هردو طرف گفت‌وگوهای صریح، اساسی و سازنده‌ای دربارهٔ اولویت‌های کلیدی در مناسبات دوجانبه و در مورد تعدادی از مسائل جهانی و منطقه‌ای داشتند.» «بلینکن» در مذاکرات پکن بارها موضع رسمی تکراری ایالات متحدهٔ آمریکا را به‌پیش کشید: ایالات متحدهٔ آمریکا به دنبال جنگ سرد جدید یا تغییر در سیستم چین نیست؛ اتحادهایش علیه چین نیست؛ از «استقلال تایوان» حمایت نمی‌کند و در پی درگیری با چین نیست، و هرگونه اختلاف در مورد تایوان «از راه مسالمت‌آمیز حل خواهد شد.» در گفت‌وگوهای «بلینکن» با «چینگ گانگ»، وزیر امور خارجهٔ چین، و «وانگ یی»، مسؤول سیاست خارجی کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست چین، طرف چینی از ایالات متحدهٔ آمریکا خواست که به گسترش افسانه «تهدید چینی» پایان دهد، تحریم‌های غیرقانونی یکجانبه علیه چین را لغو کند، و از فشار آوردن بر توسعهٔ فناوری چین دست بردارد و از مداخلهٔ عمدی در امور داخلی چین خودداری ورزد.

رئیس جمهور چین در دیدار با «بلینکن» تأکید کرد که چین «به منافع ایالات متحدهٔ آمریکا احترام می‌گذارد و در پی به‌چالش کشیدن یا بیرون راندن ایالات متحدهٔ آمریکا نیست.» در همین راستا، ایالات متحدهٔ آمریکا «باید به چین احترام بگذارد و نباید به حقوق و منافع مشروع چین آسیب برساند.» شماری از کارشناسان چینی بر این باورند که بازدید دو روزهٔ «بلینکن» برخی نتایج مثبت را به ارمغان آورده که منظور از آنها توافقاتی دربارهٔ احیای تماس‌های رسمی بین دو کشور در سطوح مختلف و «آمادگی برای همکاری مدیریت‌شده» هستند.

وظایف دیدار کنونی «بلینکن»، رئیس وزارت امور خارجهٔ ایالات متحدهٔ آمریکا، از چین، به‌ویژه در چارچوب روابط چین و اروپا روشن می‌شوند. قرار بود دیدار «بلینکن» از چین در ماه فوریه انجام شود، اما به‌خاطر ماجرای بالون هواشناسی چین، از سوی واشنگتن به بعد موکول شد. بهره‌برداری از این وضعیت برای هراساندن اروپایی‌ها با «تهدید چینی» برای ایجاد جبههٔ واحد ضدچینی در آن زمان آغاز شده بود. با این وجود، به‌محض این‌که چین محدودیت‌های ویروس کرونا را لغو کرد، تبادلات بین چین و اروپا در سطح بالا در زمینه‌های مختلف به‌سرعت از سر گرفته شد. در حال حاضر، چین تنها بازار اصلی و منبع سرمایه‌گذاری اتحادیهٔ اروپا است. هرچه بیشتر ایالات متحدهٔ آمریکا تلاش می‌کند تا روابط سیاسی و تجاری ـ اقتصادی چین و اروپا را قطع کند، همان‌طور که این کار را ضمن رساندن بحران اوکراین به مرحلهٔ نظامی در رابطه با روسیه انجام داد، علاقهٔ اتحادیه اروپا به تقویت روابط تجاری با چین بیشتر می‌شود. گرایش مورد نظر، با یک سری بازدیدها از چین توسط مقامات ارشد تأثیرگذارترین کشورهای اتحادیه اروپا، تأیید شد. در دسامبر ۲۰۲۲، «شولز» صدراعظم آلمان، و سپس، یکی پس از دیگری در آوریل و ماه مه سال جاری، «پدرو سانچز» نخست‌وزیر اسپانیا، «مکرون» رئیس جمهور فرانسه، «فون در لاین» رئیس کمیسیون اروپا، و به‌دنبال آن، «بربوک» وزیر خارجهٔ آلمان، از چین بازدید کردند. هم‌زمان، وزیر بازرگانی چین، «وانگ ونتائو»، نیز به آلمان سفر کرد و در آنجا در مورد حفظ پایستگی و مانایی زنجیرهٔ تأمین صنعتی با محافل تجاری این کشور گفتگو کرد. در حال حاضر، بخش آلمانیِ تور گستردهٔ اروپایی «لی کیانگ»، رئیس شورای دولتی چین، در حال پایان است. او پیش از سفر به فرانسه، در آلمان با رهبران محافل تجاری محلی گفت‌وگو کرد.

در این شرایط، وقفهٔ طولانی در روابط چین و آمریکا از دست دادن کنترل آمریکا بر متحدان خود، و آسیب مالی مستقیم ناشی از بیرون راندن شرکت‌های آمریکایی از بازار چین توسط رقبای اروپایی، آمریکا را تهدید می‌کرد. ایالات متحدهٔ آمریکا مجبور است خواست خود را برای گزینش یک‌بُعدی و مطلق «یا این ـ یا آن» ـــ «یا روابط اقتصادی نزدیک با چین، یا همکاری و مشارکت با ایالات متحدهٔ آمریکا» ـــ را نسبت به متحدان (نه‌تنها) اروپایی خود ملایم کند و به همین دلیل «بلینکن» ناچار شد برای ایجاد «بحث‌های سازنده» به پکن پرواز کند.

در پکن، وزیر امور خارجهٔ ایالات متحدهٔ آمریکا، در دیدار با نمایندگان شرکت‌های آمریکایی در چین که در عرصه‌های مراقبت‌های بهداشتی، صنعت خودرو، و تفریح و سرگرمی فعالیت می‌کنند، گفت که ایالات متحدهٔ آمریکا «آمادهٔ همکاری با چین» در زمینهٔ «ثبات اقتصاد کلان» است و انجام تجارت در چین را در راستای منافع ایالات متحدهٔ آمریکا توصیف کرد. در عین حال، «بلینکن» حتی ضمن صحبت در مورد موضوع تایوان، به‌ویژه بر جنبهٔ اقتصادی آن تأکید کرد، زیرا بحران در این جزیره، آن‌طورکه او بیان کرد، «می تواند بر کل جهان تأثیر بگذارد» زیرا ۵۰ درصد از ترابری کانتینرهای تجاری روزانه و ۷۰ درصد از نیمه هادی‌های تولیدشده در جزیره از راه تنگهٔ تایوان می‌گذرد. تأکید و تکیهٔ «بلینکن» بر مذاکرات پکن در زمینهٔ اقتصاد، افزایش مخالفت داخلی در ایالات متحدهٔ آمریکا، به‌رهبری بلوک مالی و اقتصادی دولت بایدن، را برای جدایی از چین بازتاب می‌دهد.

هفتهٔ گذشته، «جانت یلن»، وزیر خزانه‌داری آمریکا، در جلسهٔ استماع کنگره اعلام کرد که «تلاش برای جدا شدن از چین برای ما فاجعه خواهد بود.» وی هم‌زمان تأکید کرد که ایالات متحدهٔ آمریکا تنها خواستار «کاهش ریسک» در رابطهٔ خود با چین است. در چین نیز از این تحول در سخن‌سنجی و بلاغت رسمی آمریکا، ـــ هنگامی که به‌جای «جداسازی اقتصادی» در ایالات متحدهٔ آمریکا، فقط دربارهٔ «کاهش ریسک» صحبت می‌شود ـــ استقبال شد. کارشناسان این امر را با تناقض فزاینده میان رهنمودها و جهت‌گیری‌های ایدئولوژیک دولت بایدن، و منافع اقتصادی ایالات متحدهٔ آمریکا در شرایط تورم بالا و مشکلات فزاینده در اقتصاد، پیوند می‌دهند.

از سوی دیگر، چین به اهمیت مذاکرات انجام‌شده بیش از حد ارزش نمی‌دهد. مسألهٔ اصلی این است که در حال حاضر، ایالات متحدهٔ آمریکا چین را به‌عنوان مهم‌‌‌ترین دشمنی که باید سرکوب شود می‌بینید. اما موضع چین از نظر حفاظت از منافع اصلی خود تغییر نمی‌کند ـــ چین در رابطه با موضوع تایوان امتیازی نخواهد داد و ایالات متحدهٔ آمریکا در واقع باید به اصل چین واحد پایبند باشد. «وو زینگبو»، مدیر مرکز بانفوذ دانشگاه مطالعات آمریکایی «فودان»، به‌طور کامل موضع رسمی چین را بازتاب داد و گفت: «اگر ایالات متحدهٔ آمریکا به فروش تسلیحات یا افزایش تعامل در سطح بالا با مقامات حزب دموکرات در جزیره ادامه دهد … ما قطعاً اقدامات متقابلی را انجام خواهیم داد که نه‌تنها وضعیت تنگهٔ تایوان را بی‌ثبات می‌کند، بلکه به‌شدت در روابط چین و آمریکا تأثیر خواهد داشت.»

منبع: «بنیاد فرهنگ استراتژیک»
https://www.fondsk.ru/news/۲۰۲۳/۰۶/۲۲/vizit ـ blinkena ـ v ـ knr ـ storony ـ ostalis ـ na ـ prezhnikh ـ poziciyakh.html