بخشی از سند محرمانهٔ سازمان «سیا» در رابطه با کودتای ۲۸ مرداد

تاریخچهٔ سرویس محرمانه: سرنگونی محمد مصدق نخست وزیر ایران

نوامبر ۱۹۵۲ ـ اوت ۱۹۵۳

سند حاضر متن کوتاه شدهٔ «ضمیمهٔ (د)» از گزارش محرمانهٔ سازمان «سیا» تحت عنوان «تاریخچهٔ سرویس محرمانه: سرنگونی مصدق نخست وزیر ایران، نوامبر ۱۹۵۲ ـ اوت ۱۹۵۳» است. ضمیمهٔ (د)، که عنوان «طرح پیش نویس لندن برای عملیات ت. پ. آژاکس» را بر خود دارد، مرحلهٔ آمادگی برای اجرای کودتای آمریکایی ـ انگلیسی علیه دکتر مصدق را در بر می گیرد. متن کامل این سند، حاوی ده فصل و پنج ضمیمه، برای اولین بار در تاریخ ۱۶ ژوئن ۲۰۰۰، از سوی سایت اینترنتی «نیویورک تایمز» منتشر گردید.

 

«دین ل. داج»، مسؤول وقت «بخش تاریخ خاورمیانه» این سازمان، در مقدمهای که در ماه ژوئن ۱۹۶۹ تحت عنوان «یادداشت تاریخنگار» بر این سند نگاشته است، مینویسد:

این سند، با عنوان «سرنگونی مصدق نخست وزیر ایران»، در ماه مارس ۱۹۵۴ توسط «دونالد ن. ویلبر» که در آن عملیات نقشی فعال داشته، نوشته شده است. این بررسی بدان دلیل نوشته شد که داشتن چنین سندی در مورد یک عملیات مهم، در شرایطی که اسناد آن کاملاً در دسترس هستند، و در حالی که خاطرهٔ افراد درگیر در آن هنوز تازه است، مفید بهنظر می رسید. بهعلاوه، معقول بهنظر می رسید که برخی نتیجهگیری ها که پس از تکمیل این عملیات بهدست آمده اند، بهصورت توصیه هایی برای استفاده در عملیات مشابه در آینده، مورد تأکید قرار گیرند….

* * *

۱ـ مقدمه

سیاست هر دو کشور آمریکا و انگلستان، به عنوان تنها آلترناتیو برای جلوگیری از سقوط اقتصادی ایران و قرار گرفتن آن منطقه در مدار اتحاد شوروی، مستلزم برکنار کردن مصدق است. حفظ تمامیت و استقلال آن کشور تنها از راه یک جابجایی برنامه ریزی شده و تحت کنترل قابل تضمین است.

ژنرال زاهدی تنها شخصیتی در ایران است که در حال حاضر توان برعهده گرفتن ریاست دولت تازه را دارد. او تنها کسی است که می توان برای سرکوب نفوذ شوروی و کمونیسم و پیشبرد رفرم های پایه ای روی او حساب کرد.

برنامهٔ زیر شامل سه مرحلهٔ پیاپی است. دو مرحلهٔ اول مراحل پیش از اقدام نظامی هستند. این دو مرحله، دورهٔ حمایت اولیه و کارزار وسیع تبلیغاتی را در بر می گیرند. (به پاراگراف زیر رجوع شود.) این مراحل، از آنجا که موقعیت مصدق را به شکلی فزاینده آسیب پذیر و بی ثبات می سازند، حتی اگر عملیات نهایی نظامی نیز به اجرا در نیاید، برای منافع مشترک آمریکا و انگلستان ارزش واقعی دارند.

کل هزینهٔ برآورد شده برای اجرای این برنامه ۲۸۵ هزار دلار است که ۱۴۷ هزار و پانصد دلار آن از سوی «سرویس آمریکا» و ۱۳۷ هزار و پانصد دلار آن از سوی «سرویس انگلستان» تأمین خواهد شد.

۲ـ برنامهٔ عملیاتی

الف: حمایت اولیه از مخالفان دولت مصدق

برای یک دورهٔ چند ماهه، هم ایستگاه محلی^٭ آمریکایی و هم گروه انگلیسی (برادران رشیدیان) در تماس نزدیک با زاهدی بوده اند. گروه انگلیسی رقمی معادل ۵۰ هزار دلار (چهار تا پنج میلیون ریال) برای حمایت در اختیار او گذاشته است.

در طول این دورهٔ اولیه که از اول ژوئن ۱۹۵۳ آغاز می شود، و در فاصلهٔ حداکثر دو ماه پس از آن، دولت آمریکا ۳۵ هزار دلار و دولت انگلستان معادل ۲۵ هزار دلار دیگر پرداخت خواهند کرد. پرداخت های اولیه در چارچوب این تخصیص هم اکنون توسط ایستگاه محلی آمریکایی انجام گرفته است.

وجوه انگلستان، بهمنظور مصرف طبق رهنمود انگلستان، همچنان از طریق کانال های موجود، و یا توسط ایستگاه محلی آمریکایی به نمایندگی از سوی انگلستان، پرداخت خواهند شد.

وجوه آمریکایی مستقیماً از کانال تماس های ایستگاه محلی آمریکایی به منظور مشخص تقویت تماس های نظامی و سیاسی زاهدی توزیع خواهند گردید.

در مراحل اولیهٔ این دوره، زاهدی کاملاً در جریان این حمایت دوگانه، و این که قصد مشترک برای حمایت های مشخص حتی بیش از این وجود دارد، قرار خواهد گرفت.

در طول این دوره، همچنان در محافل در تماس با زاهدی چنین جلوه داده خواهد شد که شاه با تأمین پول از او حمایت می کند.

هماهنگی فعالیتهای ایستگاههای انگلیسی ـ آمریکایی در رابطه با برنامهٔ در حال توسعه از راه تماس مستقیم میان پرسنل ایستگاه محلی آمریکایی با گروه انگلیسی تأمین خواهد شد و پرسنل آمریکایی، در تکمیل کانال های موجود، به نمایندگی از سوی انگلستان دستور العمل ها را منتقل و به عنوان یک خط ارتباطی مطمئن عمل خواهد نمود.

تا حد ممکن گامهای مناسب برای تضمین انطباق نزدیک سیاست علنی آمریکا با هدف های این برنامه برداشته خواهد شد.

ب: نقش شاه بهعنوان نقطهٔ تمرکز مخالفت

این برنامه بر فرض تأمین همکاری شاه استوار است. این همکاری بهترین شانس را برای موفقیت کودتای نظامی ایجاد خواهد کرد. با این وجود، این برنامه در عین حال عملیات مشابهی را از راه شرکت غیرداوطلبانهٔ شاه در نظر دارد.

شاه برای ایفای نقش خود نیازمند آمادگی ویژه است. از آنجایی که او مخلوقی طبیعتاً مردد و دچار تردیدها و ترس های موهوم است، باید او را برای ایفای نقش ترغیب کرد….

ما پرنسس اشرف، خواهر دوقلوی مقتدر و حسابگر او را مناسب ترین فردی می دانیم که می تواند شاه را به ایفای نقش خود ترغیب کند. ما اطمینان داریم که اشرف مشتاقانه برای سرنگونی مصدق با ما همکاری خواهد کرد….

شاه نقش خود را باید در سه مرحله ایفا کند، و اشرف در هر مرحله او را از قبل آماده خواهد ساخت….

۱ـ مرحلهٔ اول:

بر اساس مشورت قبلی با پرنسس اشرف، یکی از رهبران گروه انگلیسی با شاه ملاقات خواهد کرد و به او اطمینان خواهد داد که آمریکا و انگلستان هدف مشترکی را در ایران دنبال می کنند، و هر دو کشور قصد دارند حداکثر حمایت را از او در مخالفت از مصدق به عمل آورند….

۲ـ مرحلهٔ دوم:

با اطلاع قبلی از سوی پرنسس اشرف، ژنرال شوارتسکف (فرمانده سابق ارتش آمریکا در ژاندارمری ایران) به عنوان نمایندهٔ ویژهٔ امریکا به شاه معرفی خواهد شد…. گفته های او به شاه از دو بخش تشکیل خواهد شد. بخش اول نکات زیر را در بر خواهد گرفت:

الف: هر دو دولت در این زمان نفت را مسأله ای ثانوی می دانند، زیرا آنها بر این اعتقادند که مسألهٔ اصلی حفظ استقلال ایران است. هر دو دولت اکنون مصمم هستند به مردم ایران کمک کنند تا مانع افتادن کشورشان به دست شوروی شوند. در صورت باقی ماندن مصدق در قدرت، سقوط اقتصادی قطعی خواهد بود، و از آنجا که مصدق اجازهٔ نفوذ گسترده به کمونیست ها می دهد، سقوط اقتصادی افتادن کشور به دست کمونیست ها را به دنبال خواهد داشت.

ب: هر دو دولت بر این اعتقادند که وجود سلسلهٔ پهلوی بهترین پناه استقلال ملی خواهد بود.

پ: تا زمانی که مصدق در قدرت باشد، ایران هیچ کمک مالی از آمریکا دریافت نخواهد کرد و در واقع کمک کنونی نیز قطع خواهد گردید.

ت: مصدق باید برود.

ث: جانشین او از حمایت قاطع هر دو دولت و همان نیروهایی که او را به قدرت رسانده اند برخوردار خواهد بود.

ج: یک قرارداد نفتی قابل قبول پیشنهاد خواهد شد، اما هیچ قصدی برای تسریع این مسأله یا تحمیل آن به کشور وجود ندارد.

دومین بخش گفتهها نکات زیر را شامل می شود:

الف: شاه در حال حاضر نقطهٔ تمرکز همهٔ نیروهای مخالف مصدق است و در آینده نیز چنین باقی خواهد ماند.

ب: شاه، در صورت خودداری از همراهی با این نیروها، به تنهایی مسؤولیت سقوط کشور و از دست رفتن استقلال آن را بر عهده خواهد داشت.

پ: در صورت خودداری شاه از همکاری، سلسلهٔ او به ناچار سریعاً به پایان خواهد رسید. برخلاف سوء تعبیرهای گذشتهٔ شاه، آمریکا و انگلستان همواره از او حمایت کرده اند، اما اگر او از این کار خودداری کند، این حمایت برداشته خواهد شد. نماینده، پیامدهای چنین وضعیتی را برای او برخواهد شمرد.

ت: شاه گفته است که زاهدی را به عنوان جانشین مصدق می پذیرد. به علاوه، شاه خواسته است که وجوهی که از سوی آمریکا و انگلستان برای حمایت از زاهدی داده می شوند باید به نام او پرداخت گردند.

ث: دولت های آمریکا و انگلستان روی این مسأله که زاهدی تنها کاندیدای مؤثر است توافق کامل دارند. زاهدی آماده است که در آیندهٔ نزدیک، با کمک همه جانبهٔ آمریکا و انگلستان زمام امور را به دست بگیرد. شاه کاملاً در جریان برنامه های زاهدی قرار خواهد گرفت و کار عملی که از خود او خواسته می شود حداقل خواهد بود. بلافاصله پس از ملاقات نمایندهٔ آمریکا، یکی از رهبران گروه انگلیسی نیز با او ملاقات مشابهی خواهد کرد و بر همین نکات تأکید خواهد ورزید.

۳ـ مرحلهٔ سوم:

این مرحله منحصراً در مسؤولیت پرنسس اشرف خواهد بود. بلافاصله پس از ملاقات هایی که در بالا ذکر شد، و در حالی که شاه هنوز تحت تأثیر این گفته ها قرار دارد، پرنسس اشرف امضای او را روی سه سند از او خواهد گرفت. اولین سند تاریخ دار، و سند دوم و سوم بدون تاریخ خواهند بود.

سه سند از این قرار اند:

الف: یک نامهٔ سرگشاده به همهٔ افسران وفادار مبنی بر این که با حامل نامه در هر کاری که او برای احیای پرستیژ ارتش … لازم می داند همکاری کنند.

ب: یک فرمان سلطنتی مبنی بر انتصاب زاهدی به فرماندهی ستاد.

پ: یک فرمان سلطنتی مبنی بر دعوت از همهٔ رده های ارتش به پیروی وفادارانه از دستورات فرمانده ستاد منصوب شاه.

این سه سند باید بلافاصله از کاخ خارج شوند؛ اولی باید به زاهدی تحویل گردد، و دو سند دیگر، برای استفادهٔ در لحظهٔ مناسب، در ایستگاه آمریکایی نگهداری شوند.

بهدنبال کوشش خواسته شده از او برای تهیهٔ این اسناد، شاه احتمالاً برای مدتی در شعف خواهد بود. اما دیر یا زود او در فکر فرو خواهد رفت و به تردید خواهد افتاد. در این زمان او را باید به بهانهٔ گردش از پایتخت خارج کرد. ترجیح داده می شود که او به زیارت حرم در مشهد برود. او تا بعد از به قدرت رسیدن زاهدی در آنجا خواهد ماند و تنها برای تأیید رسمی نخست وزیر جدید به پایتخت باز خواهد گشت.

پ: ترتیبات با زاهدی

… به دنبال تماس های مرحله بندی شده با شاه به ترتیبی که در بالا ذکر شد، هم آمریکا و هم انگلستان مستقیماً به زاهدی اطلاع خواهند داد که تعهد قاطع شاه را در حمایت از او گرفته اند و زمان آن رسیده است که وارد جزئیات برنامهٔ عملیات شویم.

نامهٔ امضاء شده از سوی شاه، که در آن از افسران وفادار خواسته است با حامل نامه همکاری کنند، به ژنرال زاهدی تحویل خواهد شد. از او خواسته خواهد شد که با کمک این نامه دست به جذب دستیاران نظامی بزند. همچنین، سند طرح آمریکا ـ انگلستان برای عملیات، تحت عنوان «سازماندهی برای سرنگونی مصدق»، به زاهدی نشان داده خواهد شد. این سند با زاهدی مورد تبادل نظر قرار خواهد گرفت و فرصت تکمیل یا تغییر سند، در صورت نیاز به تطبیق آن با خواست ها و امکانات او، به وی داده خواهد شد. به زاهدی تأکید خواهد شد که این برنامه از حمایت مخفی کامل و هماهنگ شدهٔ آمریکا ـ انگلستان تا زمان کودتا برخوردار است. هر عنصر بالقوه مخالف مصدق در روز کودتا استفاده خواهد شد تا شاید بتوان دولت مصدق را به شکل قانونی سرنگون کرد. به زاهدی گفته خواهد شد که در صورت پیروزی به شکل قانونی و محدود ماندن عملیات نظامی در سطح کنترل شهر، شخصیت و اعتبار دولت جانشین آینده بیشتر خواهد بود.

با این وجود، چنانچه شاه از همکاری با نمایندهٔ آمریکا خودداری ورزد، یا از امضای اسناد مزبور برای ژنرال زاهدی امتناع کند، به زاهدی اطلاع داده خواهد شد که در صورت موافقت او، آمریکا و انگلستان آماده اند بدون همکاری عملی شاه کار را به پیش برند. ما همهٔ کوشش خود را به کار خواهیم برد تا شاه را به طور غیرداوطلبانه با این عملیات مربوط نشان دهیم تا بدین ترتیب به همان نتایجی که در صورت شرکت فعالانهٔ او می رسیدیم دست یابیم.

ت: سازماندهی برای اجرای سرنگونی
…

۱ـ سازماندهی اجرای کودتا

الف: دبیرخانهٔ نظامی. این دبیرخانه، به ریاست یک افسر منصوب از سوی زاهدی اما مورد قبول آمریکا و انگلستان، از تعداد بسیار محدودی افسران ارشد توانا تشکیل می شود. این دبیرخانه با ایستگاه محلی آمریکایی در تماس خواهد بود. ایستگاه آمریکایی برنامه های مشترک مأموران آمریکا و انگلستان برای کنترل تهران را در اختیار دبیرخانه قرار خواهد داد. دبیرخانهٔ نظامی مجموعاً رقم ۷۵ هزار دلار برای انجام وظایف خود نیاز خواهد داشت.

ب: وظایف دبیرخانه. عاجل ترین وظیفهٔ دبیرخانه انتخاب افسران کلیدی در تهران است که بتوان برای اقدام علیه دولت مصدق روی آنها حساب کرد یا آنها را مجاب نمود. به دلایل امنیتی، این افسران در دیرترین لحظهٔ ممکن از نقش واقعی خود مطلع خواهند شد.

این دبیرخانه جزئیات برنامهٔ مأموران آمریکا و انگلستان را، با توجه ویژه به همهٔ اقداماتی که باید در روز کودتا انجام گیرد، مورد بررسی قرار خواهد داد. برخی از این اقدامات شامل اشغال سریع ستاد کل ارتش، ایستگاه رادیویی ارتش، رادیو تهران، خانه های مصدق و همراهان او، مراکز پلیس و ژاندارمری، دفاتر پست و تلگراف، مراکز تلفنی، مجلس و چاپخانهٔ آن، و بانک ملی و چاپخانهٔ آن است. دستگیری ها شامل شخصیت های کلیدی دولت مصدق، افسران کلیدی ارتش که با مصدق همکاری می کنند، و تعدادی از سردبیران روزنامه ها خواهد بود.

همچنین، توجه ویژه ای به آمادگی برای اقدام علیه حزب توده خواهد شد. زاهدی باید انتظار یک عکس العمل خشن از حزب توده داشته باشد، و باید کاملاً آمادگی این را داشته باشد با خشونت بیشتر به مقابله با آن بپردازد. امکان خنثی کردن حزب تا پس از برکناری دولت مصدق به هیچ وجه وجود ندارد. اما، چند ساعتی از زمان تغییر دولت طول خواهد کشید تا حزب توده بتواند با تمام نیرو به خیابان بیاید. در زمان کودتا، حداقل ۱۰۰ رهبر حزب و گروه های وابسته به آن باید دستگیر شوند: اسامی اینها از لیست تقریباً ۸۰ نفرهٔ این رهبران که اخیراً از سوی انگلستان تهیه شده است، به اضافهٔ اسامی افزوده شده توسط ایستگاه آمریکایی، و اضافات خود زاهدی، گرفته خواهد شد. کنترل خیابان های تهران مانع از اجتماع توده ای ها و عناصر تشنج آفرین خواهد شد. اطلاعیه های سیاه، با امضای سراسری کمیتهٔ مرکزی حزب، به منظور ایجاد سردرگمی در میان اعضای حزب و بازداشتن آنها از تشکیل تجمع های مؤثر، وسیعاً توزیع خواهند گردید. این امکان نیز وجود دارد که آمریکا، از پیش، از طریق هوا ذخیره های گاز اشک آور، جوهر پاک نشدنی، و مواد دیگری را که برای کنترل جمعیت مناسب اند، در اختیار قرار دهد. هواپیماهای محلی نیروی هوایی می توانند با ریختن اطلاعیه به مردم اخطار دهند که اگر می خواهند دچار مشکل نشوند به خیابان ها نیایند.

پ: اقدام در روز کودتا. این اقدام عمدتاً خط مشابهی را دنبال می کند، هرچند که ممکن است با توجه به سه وضعیت مختلف صورت گیرد. این سه وضعیت عبارتند از:

وضعیت الف: نقطهٔ اوج یک حرکت وسیع مذهبی اعتراضی علیه دولت مصدق و به دنبال آن اقدام نظامی.

وضعیت ب: لحظه ای که شاه از سوی مصدق وادار به ترک کشور می شود. …

وضعیت پ: لحظه ای که مصدق می کوشد استعفای خود را تقدیم کند….

اقدامی که باید در رابطه با وضعیت الف صورت گیرد به شرح زیر است:

در اوج وضعیت الف، زاهدی با یک حرکت نظامیِ حداقل علیه ستاد کل ارتش، ریاست ستاد کل را برعهد می گیرد. او بلافاصله شخص تعیین شده را به معاونت خود تعیین می کند. جلسهٔ مجلس فرا خوانده خواهد شد و مخالفان خواهند کوشید تا رأی برکناری مصدق، و سپس رأی حمایت از زاهدی، را از مجلس بگیرند. در عین حال، چه با فرمان و چه بی فرمان سلطنتی برای انتصاب او به مقام نخست وزیری، زاهدی دولت را در اختیار خواهد گرفت و وظایف مختلف روز کودتا (به بالا رجوع کنید) را به اجرا درخواهد آورد. او، پس از آنکه کاملاً بر اوضاع مسلط شد، مشکلی برای گرفتن رأی اعتماد از مجلس نخواهد داشت. تنها در این زمان شاه به تهران باز خواهد گشت.

اقدامی که باید در رابطه با وضعیت های ب و پ صورت گیرد به شرح زیر است:

تنها تغییر در نقشه، جلو انداختن اجباری زمان بندی روز کودتا به روز بحران، و ضرورت به کار انداختن فوری همهٔ جنبه های نظامی ماشین کودتا است.

۲ـ سازماندهی برای ایجاد حداکثر مخالفت عمومی با مصدق قبل از کودتا

الف: برنامهٔ کلی. هدف در اینجا ایجاد، گسترش و تقویت خصومت، عدم اعتماد عمومی و ترس نسبت به مصدق و دولت او است. برای این برنامه رقم ۱۵۰ هزار دلار اختصاص داده خواهد شد. این یک عملیات مرحله بندی شده خواهد بود که مراحل آن به شرح زیر اند:

مرحلهٔ اول: این همان مرحلهٔ اولیهٔ حمایتی کنونی است که در آن دریافت وجوه آمریکا و انگلستان به زاهدی امکان می دهد تا دوستان تازه ای بیابد و در افراد کلیدی نفوذ کند.

مرحلهٔ دوم: کارزار تبلیغی وسیع علیه مصدق و دولت او با هدف قرار دادن مصدق به عنوان آماج اصلی. این مرحله تنها یک یا دو هفته پیش از به اوج رسیدن وضعیت الف آغاز خواهد شد به نحوی که زمان زیادی برای عکس العمل شدید از سوی مصدق باقی نماند و تأثیر آن مشمول گذشت زمان نشود.

مرحلهٔ سوم: این همان وضعیت الف است که در پایین به طور کامل تشریح شده است.

ب: وظایف عناصر مشخص

(۱) مطبوعات و تبلیغات. در دورهٔ اولیهٔ حمایت، گروه انگلیسی از روزنامه های متعدد کوچکتر خود برای به جلو راندن یک خط ضدمصدق بهره خواهد گرفت. در مرکز و ایستگاه محلی، پرسنل آمریکایی متونی را برای استفاده در مقالات، اعلامیه ها، و جزوات تهیه و به فارسی ترجمه می کنند. برخی از این متون در حمایت از شاه و برخی دیگر علیه مصدق خواهند بود. متون انتخاب شده برای بی اعتبار ساختن مصدق بر تمهای زیر تأکید خواهند ورزید:

(الف) مصدق گرایش به حزب توده و شوروی دارد (این با اسناد سیاه مورد پشتیبانی قرار خواهد گرفت).

(ب) مصدق دشمن اسلام است زیرا با حزب توده محشور است و هدف های آنها را به پیش می برد.

(پ) مصدق عامدانه به تخریب روحیهٔ ارتش و توان آن برای حفظ نظم مشغول است.

(ت) مصدق با از بین بردن کنترل ارتش بر مناطق عشایرنشین عامدانه به رشد عناصر تجزیه طلب منطقه ای کمک می کند. یکی از هدف های از میان برداشتن کنترل ارتش این است که کار شوروی در مسلط شدن بر استان های شمالی آسان تر شود.

(ث) قدرت مصدق را فاسد کرده است، به طوری که دیگر هیچ نشانه ای از آن مرد خوب سال های گذشته در او باقی نمانده است. اکنون همهٔ غرایز یک دیکتاتور سرکوبگر بر او مسلط است.

(ج) در انطباق با این تم ها، بر این نکته نیز پیگیرانه تأکید خواهد شد که مصدق ناخواسته قربانی مشاوران بی پروا و جاه طلب خود شده است.

این بسیار مهم است که زاهدی خیلی زود مدیر مطبوعات و تبلیغات خود را، که می تواند معاون نخست وزیر نیز باشد انتخاب کند. ایستگاه محلی آمریکایی یادداشت زاهدی را در مورد فردی که انتخاب کرده است دریافت خواهد نمود. او باید مورد قبول آمریکا و انگلستان باشد. یک یا دو هفته پیش از تاریخ تعیین شده برای وضعیت الف، کارزار شدید تبلیغاتی آغاز خواهد شد. مسؤولیت جزئیات چگونگی اجرای این کارزار در وهلهٔ اول با ایستگاه محلی آمریکایی خواهد بود.

بلافاصله پس از تغییر دولت، مدیر مطبوعات و تبلیغات زاهدی باید آماده باشد تا دست به اقدامات زیر بزند:

(الف) حداکثر استفاده از رادیو تهران.

(ب) برنامهٔ دولت جدید را از طریق رادیو تهران، پوسترها، خبرنامه های ویژه، و غیره، وسیعاً پخش کند….

(پ) حداکثر پوشش محلی را به بیانیه های آمریکا و انگلستان که از پیش آماده شده اند بدهد.

(ت) خبرنگاران خارجی را توجیه کند.

(۲) مجلس. چنانچه جلسهٔ مجلس در زمان کودتا برقرار باشد، تلاش خواهد شد تا به تغییر دولت رسمیت بخشد. در غیر اینصورت، مجلس توسط یکی از مسؤولان آن، که باید عضو اپوزیسیون ضدمصدق باشد، به اجلاس فرا خوانده شود.

بهمنظور آمادگی برای تغییر دولت، تعدادی از نمایندگان در جریان قرار گرفته و خریداری خواهند شد. هنوز در مورد اینکه این خریداری ها از طریق گروه انگلیسی انجام گیرند یا مستقیماً توسط زاهدی، تصمیم گیری نشده است…. به دنبال دریافت لیستی از نمایندگان از یک یا هردو کانال، و تعیین مبلغ مورد نیاز برای خریداری هر یک از آنان، یک مرکز عملیاتی ویژه برای تأمین مالی در چارچوب اختیارات مشترک برای اجرای برنامه تشکیل خواهد شد.

هدف آن، همان طور که وضعیت الف ایجاب می کند، تضمین یک اکثریت نصف به علاوهٔ یک علیه مصدق است. در حال حاضر تخمین زده می شود که حداقل ۳۰ نماینده آمادهٔ دادن رأی مخالف به مصدق هستند به شرطی که شانس خوبی برای در اکثریت قرار گرفتن آنها وجود داشته باشد…. اما، این نیز لازم است که همهٔ تلاش برای حفظ رسمیت جلسهٔ مجلس در زمان اخذ رأی علیه مصدق انجام گیرد. حضور حداقل دو سوم نمایندگان حاضر در تهران در سالن مجلس برای رسمیت داشتن جلسه در زمان اخذ رأی لازم است. بنابراین، تلاش خواهد شد تا نمایندگان بیشتری صرفاً برای حضور در سالن مجلس و حفظ رسمیت جلسه، و نه به منظور ایفای نقش حساس تر رأی دادن علیه مصدق، خریداری شوند.

(۳) عناصر سیاسی غیر از [حزب] توده. احزاب یا گروه های مخالف مصدق نقشی بسیار جزئی در این کارزار ایفاء خواهند کرد. احزابی مانند حزب زحمتکشان و سومکا، و بخش هایی از پان ایرانیستها، تنها می توانند تعداد محدود و احتمالاً غیرمؤثری از گانگسترهای خیابانی را در اختیار ما بگذارند. اما، حزب زحمتکشان نقش نسبتاً مهمی در تبلیغاتی که در بالا ذکر شد ایفاء خواهد کرد.

قابل ذکر است که در حالی که این احزاب گانگسترهای خیابانی غیرمؤثری را در اختیار دارند، گروه انگلیسی می تواند تقریباً سه هزار فعال خیابانی متعهد به وضعیت الف را به صحنه بیاورد.

(۴) رهبران مذهبی. اعتقاد ما این است که تقریباً همهٔ رهبران مهم مذهبیِ دارای پیروان کثیر قاطعانه با مصدق مخالف اند. هم ایستگاه محلی آمریکایی و هم گروه انگلیسی تماس های محکمی با این رهبران دارند. ظرفیت های به نفع زاهدی در این عرصه بسیار عظیم اند.

این رهبران شامل طیفی از عناصر گوناگون و گاه کینه توز غیرسیاسی چون [حذف شده است] و [حذف شده است]، و همچنین [حذف شده است] و [حذف شده است]، و گروه ترویستی او [حذف شده است] هستند. در طول دورهٔ تبلیغات شدید علیه مصدق پیش از روز کودتا، این رهبران و نوکران آنان دست به اقدامات زیر خواهند زد:

(الف) عدم حمایت خود از مصدق را به شکلی وسیع اعلام خواهند کرد.

(ب) از نهاد سلطنت آشکارا حمایت خواهند کرد و از طریق برقراری تماس مستقیم با شاه در حرم، از او پشتیبانی معنوی به عمل خواهند آورد.

(پ) بر حسب نیاز، در مناطق مختلف تهران به طور پراکنده تظاهرات مدافع مذهب و مخالف مصدق برگزار خواهند کرد.

(ت) گروه ترویستی تهدید خواهد کرد که علیه نمایندگان موافق مصدق در مجلس و اعضای گروه و دولت مصدق دست به اقدام مستقیم خواهد زد.

(ث) شرکت خود و هوادارانشان را در وضعیت الف تضمین خواهند کرد.

(ج) پس از تغییر دولت، از طریق رادیو تهران و در مساجد به مردم اطمینان خواهند داد که دولت جدید به اصول مذهبی مؤمن است.

(۵) تجار بازار. اینها گروه نسبتاً کوچکی از تجار عمدهٔ باسابقه، با دیدگاه نیمه مذهبی و نفوذ بالا در میان لایه های پایین تر بازار هستند. تماس با این تجار، هم از طریق گروه انگلیسی و هم ایستگاه محلی آمریکایی برقرار است.

این تجار ضدمصدق هستند چون دولت از طریق رکود تجاری، قطع واردات، اخذ مالیات های سنگین، و کاهش عمومی پول، به آنان صدمه می زند.

در دورهٔ تبلیغات شدید پیش از وضعیت الف، از این تجار به منظورهای زیر استفاده خواهد شد:

(الف) پخش شایعات ضد دولتی در بازار.

(ب) سازماندهی اعتراضات محدود علیه سیاست های اقتصادی دولت مصدق در جنوب تهران. سپس در زمان وضعیت الف، آنها

(پ) بخشی از بازار را به تعطیل خواهند کشاند.

پ: اقدام نهایی بلافاصله پیش از کودتا

همان طور که در بالا ذکر شد، اقدام نظامی می تواند نتیجهٔ وضعیف الف، ب، یا پ باشد. اما، فعالیت های پیش از کودتا، همان طور که در بالا آمد، عمدتاً به منظور ایجاد وضعیت الف، که در زیر توضیح داده شده است، صورت می گیرد:

(۱) در روز تعیین شده، حمله های سازماندهی شده علیه رهبران معتبر مذهبی در تهران صورت می گیرد.

(۲) رهبران مذهبی دیگر بلافاصله اعلام خواهند کرد که این حملات به دستور مصدق و در عکس العمل به عدم حمایت رهبران مذهبی سراسر کشور از دولت او صورت گرفته اند.

(۳) تعدادی از رهبران مهم تر بلافاصله در صحن مجلس متحصن خواهند شد.

(۴) در این زمان، این رهبران مذهبی بیانیه ای صادر خواهند کرد و به شدیدترین لحن برخورد و رفتار ضدمذهبی مصدق را محکوم خواهند نمود.

(۵) به طور همزمان، طبق شمارهٔ ۲ ـ ب (۴) بالا، به اسناد جعلی تهیه شده از سوی ایستگاه آمریکایی، که وجود یک توافق پنهانی میان مصدق و [حزب] توده را با جزئیات و به طور مستند ثابت می کنند، از جمله نامه ای که آنها [حزب توده] در آن تعهد کرده اند از تمام نیروی خود در دفاع از مصدق و علیه رهبران مذهبی، ارتش و پلیس استفاده خواهند کرد، حداکثر پوشش تبلیغی داده خواهد شد.

(۶) هم زمان، این رهبران پیروان خود را فرا خواهند خواند تا در مساجد، ادارات پست و تلگراف، بانک ها، و غیره، در سراسر تهران متحصن شوند. گروه انگلیسی و ایستگاه آمریکایی همهٔ تظاهرکنندگان خود را برای بزرگ تر جلوه دادن این تظاهرات به درون صفوف آنها خواهند فرستاد. در همین زمان، تجار به بستن بازار اقدام خواهند کرد (این تحصن عمومی به منظور مختل کردن زندگی عادی در شهر و دراماتیک تر جلوه دادن ابعاد نارضایتی عمومی نسبت به دولت طراحی شده است. این یک شکل محلی از مقاومت منفی است، و طبق سنت قدیمی، ارتش و پلیس نمی توانند علیه تحصن کنندگان اقدامی بکنند.)

(۷) بر بستر این آتمسفر به طور فزاینده غیرعادی و خصمانه، زاهدی به عنوان رئیس ستاد امور را در دست خواهد گرفت و دستگیری هایی را که برای مرحلهٔ نظامی کودتا نقش حیاتی دارند انجام خواهد داد.

(۸) بلافاصله پس از اقدام زاهدی، مجلس برای رسمیت بخشیدن به تغییر دولت و تکمیل کودتا، به اجلاس فرا خوانده خواهد شد.