«آنچه در حزب گذشت»: بخش ۱۳ـــ واکنش تعدادی از اعضای رهبری و هیأت سیاسی کمیتهٔ مرکزی به اعتراضات در کابل و باکو (۶۸ ـ ۱۳۶۷)
در این بخش دو سری از اسناد را به اطلاع خوانندگان «مهر» می‌رسانیم. لازم به تأکید مجدد است که انتشار این اسناد تنها به‌منظور ارایهٔ یک تصویر تاریخی روشن از رویدادهای حزبی است و به‌هیچ‌وجه به‌معنای تأیید محتوای آن‌ها از سوی ما نیست. ما در پایان بازگویی وقایع حزبی از برگزاری «کنفرانس ملی» تا «کنگره سوم» (خرداد ۱۳۶۵ تا بهمن ۱۳۷۰)، ارزیابی خود را از این مرحله از حیات سه دههٔ اخیر حزب ارایه خواهیم کرد و به توضیح و بیان دلایل مواضع و عملکرد سازمانی خود در این مقطع زمانی خواهیم پرداخت.
۱ـ پاسخ‌های برخی از اعضای وقت رهبری حزب به اعتراضات اعضا و کادرهای حزب در باکو و کابل (۶۸ ـ ۱۳۶۷)
در فایل ضمیمه (تحت عنوان «نامه‌های معترضین»)، نامه‌های رفقا اردشیر آوانسیان، حبیب‌الله فروغیان و محمدتقی برومند، و نامهٔ آقای حشمت‌الله رئیسی خطاب به امضاکنندگان «قطع‌نامهٔ باکو»، و همچنین «بیان‌نامهٔ چهار تن از اعضای کمیتهٔ مرکزی و گروهی از کادرها و اعضای حزب تودهٔ ایران خطاب به رفقای مبارز جنبش اعتراضی» گنجانده شده است.
در رابطه با محتوی این نامه‌ها، توضیح دو نکته ضروری است:
الف ـ زنده‌یاد فروغیان در نامهٔ خویش گوشه‌ای از خلاف‌کاری‌های دست‌اندرکاران اصلی حزب را در فراخواندن «پلنوم دی‌ماه ۱۳۶۶» توضیح می‌دهد و به ذکر دلایل عدم شرکت خود در این اجلاس می‌پردازد.
ب ـ آنچه در بند ۵ صفحهٔ ۳ «بیان‌نامهٔ ۴ تن از اعضای کمیتهٔ مرکزی»، با امضای رفقا محمدتقی برومند و نادر، و آقایان حمید احمدی و محسن حیدریان، به‌عنوان «فاکت» آمده است با آنچه به‌طور واقعی اتفاق افتاده است، فاصلهٔ زیادی دارد.
در اینجا لازم است تأکید کنیم که ما به‌طور اصولی با چنین شیوه‌های مبارزهٔ درون حزبی، چه به‌صورت صدور قطع‌نامه‌هایی از این نوع و چه به شکل اعلام حمایت علنی از آن‌ها مخالف بوده و هستیم.
۲ـ واکنش هیأت سیاسی کمیتهٔ مرکزی
هیأت سیاسی، در تاریخ خرداد ۱۳۶۷، چهار سند را در عکس‌العمل به این اعتراضات منتشر کرد: «بیانیهٔ هیأت سیاسی کمیتهٔ مرکزی حزب تودهٔ ایران پیرامون برخی مسایل درون حزب»، «جنگ روانی ـ تشکیلاتی علیه حزب تودهٔ ایران»، «مصوبهٔ هیأت سیاسی خطاب به امضاکنندگان قطع‌نامهٔ باکو» و «مصوبهٔ تشکیلاتی هیأت سیاسی کمیتهٔ مرکزی حزب تودهٔ ایران».
بر زمینهٔ تغییر سیاست‌های حزب کمونیست اتحاد شوروی تحت رهبری میخائیل گارباچف و به علت شیوهٔ مدیریت دست‌اندرکاران اصلی حزب، اعتراضات گسترده‌ای در سازمان‌های حزبی آغاز شده بود که اکثریت اعضای حزب را که پس از یورش‌های جمهوری اسلامی مهاجرت کرده بودند دربرمی‌گرفت. چهار سند یاد شده به‌خوبی نمایان‌گر شیوهٔ برخورد هیأت سیاسی به این اعتراضات است. رفقای هیأت سیاسی، در عین تأکید درست بر برخی از اصول سازمانی حزب تودهٔ ایران، به‌جای اقناع و جذب رفقای معترض، متأسفانه دست به افشاگری، مقابلهٔ به مثل، تعلیق و اخراج فعالین معترض در کابل و باکو، و در یک کلام دفع اعضای معترض حزب، زدند. (به فایل پیوست تحت عنوان «سندهای صادر شده از سوی هیأت سیاسی» مراجعه کنید)
هر دو این فایل‌ها به‌صورت مستقل در بخش «اسناد تاریخی حزب تودهٔ ایران» نیز آمده‌اند.
تحریریهٔ «مهر»