ترک‌سازی آسیای مرکزی شتاب بیشتری به خود می‌گیرد
نویسنده: آرتیوم ایگناتیف ــ
مترجم: ک. رادین ــ
ترکیه تلاش می‌کند تا جمهوری‌های سابق شوروی را در یک اتحادیهٔ جدید جمع کند
در نیمهٔ دوم اکتبر سال گذشته، کشورهای عضو «سازمان کشورهای ترک»، در نشستی که در «بورسا»ی ترکیه برگزار شد، تصمیم گرفته بودند که در ساختار سازمان کشورهای ترک کمیسیون ویژه‌ای را برای گذار به یک الفبای مشترک و «دستیابی به وحدت زبانی کشورهای ترک» ایجاد کنند. به این کمیسیون دو عضو از هر نهاد رسمی وارد می‌شوند که با سیاست زبان در کشورهای خود سر و کار دارند.
نخستین جلسه کمیسیون در زمینه ایجاد الفبای واحد ترکی می‌بایست در قرقیزستان برگزار می‌شد، اما آن‌طور که خبرگزاری «آنادولوی» ترکیه گزارش می‌دهد، دانشمندان کشورهای عضو «سازمان کشورهای ترک» (آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه، ازبکستان) قبلاً اطلاعاتی را برای ایجاد یک الفبای واحد، چه در مورد الفباء و چه در مورد «فرایندهای زبانی تاریخی در کشورهای خود» ارائه کرده بودند. در پایان ماه ژوئن، آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه کتاب‌های درسی واحدی برای مدارس در مورد «تاریخ مشترک ترک»، «ادبیات ترکی مشترک» و «جغرافیای جهان ترک» را تصویب کردند. هدف از این نوآوری‌ها «آگاه کردن و تعلیم دانش‌آموزان در مورد ارزش‌های تاریخی و فرهنگی مشترک ترک‌ها، از دوران باستان» است. محتوای کتاب درسی «جغرافیای جهان ترک» معطوف است بر شکل‌گیری تصویری ترک‌گرایانه از جهان در مجموع و در نقشهٔ جهان با تکیه بر کشورها و مناطق جداگانهٔ ترک‌نشین است. در قیرقیزستان، در اثر پروتکلی که در پایان ماه ژوئن گذشته توسط وزیر آموزش محلی در جلسهٔ شورای علمی آکادمی بین‌المللی ترک امضا شد، در مدارس همراه با جغرافیا، تاریخ و ادبیات ترک، مادهٔ درسی «تاریخ دین» نیز آموخته و مطالعه خواهند شد. نحوهٔ ارائهٔ این نوع تفسیر «پروتکل پان‌ترکیستی» از رابطهٔ بین جمعیت مسلمان جمهوری‌های آسیای مرکزی پساشوروی با روسیه را می‌توان از کتاب‌های درسی تاریخ مملو از توصیفات «استعمار روسیه» و مبارزهٔ مردم محلی علیه آن داوری کرد.
پروژهٔ پان‌ترکیستی تنها وارد مدارس و دیگر مؤسسات آموزشی نمی‌شود. این تنها گام بزرگ زیر پرچم «سازمان کشورهای ترک» نیست و جریان توسعهٔ بعدی جهان ترک به این‌ها محدود نخواهد شد. ترکیه تلاش می‌کند جمهوری‌های شوروی سابق را در یک اتحادیه جدید جمع کند و به ایجاد یک محور حمل و نقل ماوراء خزر علاقه نشان می‌دهد. «اردوغان»، پیش از این با «سادیر جپاروف»، رئیس جمهور قیرقیزستان، در چارچوب چهارمین المپیاد پان‌ترکی، یا به‌اصطلاح بازی‌های جهانی کوچ‌نشینان، که از ۲۹ سپتامبر تا ۲ اکتبر سال گذشته در شهر «ایزنیک» ترکیه برگزار شد، دیدار کرده بود. با توجه به نتایج المپیاد، «مولود چاووش اوغلو»، وزیر امور خارجهٔ ترکیه، اطلاع داد که ترکمنستان، که مقام ناظر را در سازمان کشورهای ترک دارد، می‌تواند به‌زودی به عضویت کامل آن درآید ـــ تصمیم مربوطه در نشست سازمان کشورهای ترک در سمرقند در ۱۱ نوامبر سال گذشته اتخاذ شد.
گذشته از این، ترک‌ها ضمن بهره‌برداری از توقف گردش سیستم پرداخت روسیه به‌نام «میر»، قصد دارند سیستم پرداخت خود را ارائه دهند که شهروندان جمهوری‌های پساشوروی (از جمله فدراسیون روسیه) می‌توانند به‌جای «میر» در ترکیه از آن استفاده کنند. از آنجایی که سیستم جدید ترکی خواهد بود، ترک‌ها تمامی معاملات انجام شده در آن را کنترل خواهند کرد و بانکهای اطلاعاتی کامل به‌انضمام اطلاعات شخصی شرکت‌کنندگان را در اختیار خواهند داشت. ترکیه همچنین به‌طور فعال استانداردهای نظامی و مدل‌های تسلیحاتی خود را به جمهوری‌های آسیای مرکزی ارائه می‌دهد. برای نمونه، در ابتدای سال جاری مشخص شد که آذربایجان و ترکیه بر اساس یک برنامهٔ واحد به آموزش دانشجویان خواهند پرداخت. «ذاکر حسن‌اف»، وزیر دفاع آذربایجان، در ژانویه گفته بود که برنامهٔ آموزشی برای کارشناسان نظامی در مدرسهٔ عالی نظامی به‌نام «حیدر علی اف» قبلاً با برنامه‌های مدارس نظامی دانشگاه دفاع ملی ترکیه هماهنگ شده است.
در نیمهٔ اول اکتبر، قیرقیزستان دومین اپراتور خارجی (پس از پاکستان) پهپادهای «بایراکدار آکینجی» ترکیه شد. این خبر را «کامچیبک تاشیف»، رئیس کمیتهٔ دولتی امنیت ملی قیرقیزستان، اعلام کرد و در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «آکینجی مال ماست! از ملت برادر متشکرم». تقریباً همزمان مشخص شد که ازبکستان لباس‌های گرم زیر را به ارتش اوکراین می‌رساند و قزاقستان و ترکیه یادداشت تفاهمی دربارهٔ تولید ماهواره‌ها و زیرسیستم‌های نظارتی و ارتباطی امضا کردند. پان‌ترکیست‌ها روی این حساب می‌کنند که امروز ائتلاف‌های نظامی و نمایش رژه‌های مشترک با تجهیزات نظامی نیست، بلکه پیش از هر چیز تبادل اطلاعات جاسوسی است. پان‌ترکیست‌های پساشوروی، از برادر بزرگ ترک نه‌تنها با تبلیغات پان‌ترکیسم در مدارس، اطلاعات جاسوسی و زیرشلواری برای اوکراینی‌هایی که تبلیغ‌کنندهٔ «بایرکتار» هستند، بلکه همچنین با طرح و معرفی کادر مدیریتی مناسب، دلجویی و مماشات می‌کنند. برای نمونه، در قزاقستان، بلافاصله پس از وقایع ژانویه، «توکایف»، «یرلان کارین تینیمبایولی» مورد علاقهٔ خود را که دوست خانوادگی رهبر گرگ‌های خاکستری (بوزکورت) قزاقستان و طرفدار ترکیه، «امان مامبتالیف» است را وزیر امور خارجه کرد.
به‌همان اندازه شایان توجه است که یکی دیگر از نامزدهای «توکایف» ـــ وزیر اطلاعات و توسعه اجتماعی قزاقستان ـــ یک پان‌ترکیست بالینی روس‌هراس، «عسکر عمروف»، است، که از سوی روسیه به‌دلیل «دلاوری‌های» متعدد در عرصهٔ مبارزه با روسیه، روس‌ها، و زبان روسی، از ورود به فدراسیون روسیه منع شد. «آستانه» اعلام کرد که همه‌پرسی برگزارشده توسط فدراسیون روسیه در مناطق جمهوری سابق شوروی سوسیالیستی اوکراین و در نتیجه ورود آن‌ها به ترکیب روسیه را به‌رسمیت نمی‌شناسد. ترکیه نیز همین موضع را دارد. «مولود چاووش اوغلو»، وزیر امور خارجهٔ ترکیه، اعلام کرد که «سرزمین‌های اشغال‌شدهٔ کنونی سرزمین‌های اوکراین هستند. ترکیه از همان ابتدا الحاق غیرقانونی کریمه را که به‌وضوح متعلق به روسیه اعلام شده بود، به‌رسمیت نشناخت. ما نتایج همه‌پرسی در خاک اوکراین را به‌رسمیت نمی‌شناسیم».
امروز، ترکیه ضمن استفاده از اوضاع اوکراین تلاش می‌کند پروژهٔ دسترسی به قزاقستان، ازبکستان، قیرقیزستان و ترکمنستان را از طریق دریای خزر پیاده کند. برای این کار از ابزار «قدرت نرم» استفاده می‌شود که از منشأ ترکی مردم این جمهوری‌ها و ایدهٔ ایجاد اتحادیه کلان منطقه‌ای دولتهای ترک‌زبان (توران بزرگ) بهره‌برداری می‌کند. منافع ترکیه در ایجاد چنین نهاد کلان منطقه‌ای، یک منطقهٔ تجاری آزاد است که در آن تمام قوانین توسط ترک‌ها وضع و تنظیم شود.
منبع: «بنیاد فرهنگ استراتژیک»
https://www.fondsk.ru/news/۲۰۲۲/۱۰/۲۸/oturechivanie ـ centralnoj ـ azii ـ nabiraet ـ oboroty ـ ۵۷۵۵۱.html