بازنشستگی زودتر از موعد؛ کلید بحران اشتغال بازنشستگان
عبدالله مختاری، کارشناس تأمین اجتماعی و عضو علی‌البدل کانون بازنشستگان تهران، در رابطه با بازنشستگی زودتر از موعد می‌گوید: اینکه بازنشسته شاغل شود، عملاً باعث آن می‌شود که جای یک نیروی جوان که می‌تواند حق بیمه بپردازد را اشغال کند، اما در شرایطی که بازنشسته شاغل به ما فعالان حقوق بازنشستگی می‌گوید که وقتی اتباعی به‌طور غیرقانونی و علنی کار می‌کنند، چرا من با این حجم از مشکلات معیشتی غیرقانونی کار نکنم؟ از پاسخ به او باز می‌مانیم.
وی می‌افزاید: اینکه یک دستگاه یا یک کارفرما از تجربیات یک بازنشسته استفاده کند، یک بحث دیگر است، اما وقتی بازنشسته برخلاف میل خود و از روی جبر اقتصادی و تنگدستی کار می‌کند، بحث کاملا متفاوت می‌شود. ما بر این باوریم دولت‌ها باید حداقل حقوقی را برای بازنشسته وضع کنند که معیشت او با مشکل روبه‌رو نشود.
مختاری با اشاره به چالش بازنشستگی‌های زودتر از موعد می‌گوید: ما اکنون چنان دچار چالش بازنشستگی زودتر از موعد هستیم که برخی با پرکردن سابقهٔ ۱۰ روز در ماه و سابقهٔ ۱۰ سال از ۳۰ سال خدمت، با وجود دریافت مستمری حداقلی از خدمات بیمه و درمان رایگان سازمان تأمین اجتماعی استفاده می‌کنند و این برای نهاد درمان سازمان مشکل ایجاد کرده است. اما با این حال، فرد حاضر است سابقه پر نکند تا بعد از بازنشستگی تازه وارد بازار کار شود.
این فعال حقوق بازنشستگان تأکید می‌کند: گاهی دیده می‌شود برخی بازنشستگان از تمکن مالی برخوردار هستند و چنین اقدامی می‌کنند یا در مشاغل آزاد امکان فعالیت دارند. مواردی دیده شده که فرد تنها دو سال سابقهٔ بیمه در زمان خدمت سربازی داشته و خودش ۸ سال سابقه را در زمانی که پرکردن سابقه ارزان‌تر بوده، ریخته است تا با ۱۰ سال سابقه و بازنشستگی آن، بتواند فقط از خدمات درمان بهره ببرد. این آسیب در شرایطی است که تأمین اجتماعی هنوز علاجی برای این موارد که به درمان و ذخایر سازمان آسیب می‌زند، در نظر نگرفته است.
او تأکید می‌کند: بازنشستگی زودتر از موعد برای بخشی از جامعه کارگری جذاب شده است و بسیاری با ۲۰ یا ۲۵ سال سابقه و یا خرید سابقه دوست دارند هرچه زودتر بازنشسته شوند. در حدود ۳۰ سال پیش، فرهنگ کار چنان بود که بسیاری با وجود آن‌که از سن بازنشستگی‌شان نیز می‌گذشت، همچنان به کار و اشتغال ادامه می‌دادند و حق بیمه واریز می‌کردند و کارفرما باید به‌زور آن‌ها را بازنشسته می‌کرد. اما امروز شرایط کار به‌نحوی تغییر کرده که فرد ولو با سابقه کمتر از ۳۰ روز نیز گاهی تمایل دارد که بازنشسته شود.
عضو علی‌البدل کانون بازنشستگان تأمین اجتماعی تهران اعتقاد دارد: این مشکل میل به بازنشستگی سریع و فرار از دوران اشتغال رسمی به این دلیل است که فرد در دوران اشتغال خود نیز معیشت قابل‌توجهی نداشته و تمایل دارد تا زودتر بازنشسته شود تا علاوه بر مستمری دریافتی حداقلی، در یک موقعیت شغلی دیگر، در شرایطی که گاه فقط ۴۵ یا ۵۰ سال سن دارد، دوباره مشغول به‌کار شود تا درآمد بیشتری داشته باشد.
مختاری می‌گوید: وقتی حداقل‌های مزد و حقوق برای شاغلین فراهم نشود، چنین آسیبی طبیعی است زیرا نه‌تنها بازنشستگانی که باید در سنین بالا فقط استراحت کرده و شأن خود را حفظ کنند، شاغل می‌شوند، که حتی شاغل حداقل‌بگیر ما نیز تنها باید یک شغل داشته باشد. اما همان‌طور که بازنشسته دو محل درآمدی مستمری و شغل غیرقانونی و غیررسمی دارد، بلکه شاغل بازنشسته نشده نیز دو یا سه نوبت شغل خود را ادامه می‌دهد و بعد از زمان کاری به رانندگی، فعالیت در موقعیت شغلی دوم و … دست می‌زند تا بتواند خانواده خود را بگرداند تا جایی که برخی شاغلان قبل از بازنشستگی حتی خانواده و فرزندان خود را به‌زحمت می‌توانند ببینند!
اشتغال بازنشستگان؛ مخالف کرامت مستمری بگیران
مهرداد دارانی، عضو کمیتهٔ بیمه و تأمین اجتماعی خانهٔ کارگر، در رابطه با معضل اشتغال بازنشستگان می‌گوید: چالش اشتغال بازنشستگان در بیشتر کشورهای دنیا وجود دارد و بهترین راه مقابله با آن، این است که بازنشسته‌ای که اولین مستمری خود را دریافت می‌کند دیگر در هیچ موقعیتی شاغل نشود. این چیزی است که عرف و قانون به ما می‌گوید و در مقاوله‌نامه‌های بین‌المللی روی آن تأکید شده است. شاید گفته شود که چطور نیازمندی بازنشستگان رفع شود؟ پاسخ ساده این است که «سبد حداقل معیشت» برای بازنشستگان طوری در نظر گرفته شود که یک بازنشسته با حداقل حقوق مستمری بتواند زندگی آبرومندی داشته باشد.
وی می‌افزاید: تغییر قانون و اصلاح آن به‌نحوی که در شرایط خاصی و در برخی مشاغل اشتغال بازنشستگان به‌رسمیت شناخته شود، امری مغایر با فلسفهٔ وجودی صندوق‌های بازنشستگی بوده و ضد قانون کار و تأمین اجتماعی است. اگر بازنشسته‌ای مشخص شود که شاغل است، سازمان تأمین اجتماعی بیمه او را قطع می‌کند و بازنشسته‌ٔ شاغل باید مراحلی طولانی را طی کند تا بتواند دوباره مستمری را وصل کند. به‌نظر من اشتغال بازنشستگان آسیبی اجتماعی است که هیچ تبصره‌ای نباید روی آن بخورد و فضایی برای به‌رسمیت شناختن آن به‌وجود بیاید، زیرا اشتغال یک فرد با ۶۵ سال سن ضدانسانی و مخالف کرامت انسانی است.
دارانی، با اشاره به مشکل ضریب پشتیبانی صندوق‌های بازنشستگی به‌دلیل اشتغال افراد بازنشسته و اشغال فرصت‌های شغلی در دسترس برای جوانان توسط افراد مستمری‌بگیر، ادامه می‌دهد: ما در همین نقطهٔ کنونی به‌دلیل روند نزولی ورودی صندوق‌ها و کاهش اشتغال جدید، با مشکل ضریب پشتیبانی شاغل به‌نسبت بازنشسته در صندوق‌های بازنشستگی مواجه هستیم. اگر اشتغال بازنشستگان تسری یافته یا رسمیت یابد، عملاً حکم به نابودی صندوق‌ها با گسترش اشتغال بازنشستگان را صادر کردیم.
این کارشناس تأمین اجتماعی تصریح می‌کند: تنها چارهٔ حل این مسأله این است که اعضای شورای عالی کار که در اسفندماه برای مزد تصمیم گرفته و چانه‌زنی می‌کنند، حداقل حقوق را چنان در نظر بگیرند که وقتی بنابر مادهٔ ۹۶ قانون تأمین اجتماعی قرار است مزد براساس حداقل معیشت و تورم تعیین شود، مستمری‌بگیران نیز بتوانند از حداقل زندگی آبرومند بهره‌مند شوند و نیازی به اشتغال مجدد بازنشسته وجود نداشته باشد.
وی می‌گوید: برخی موقعیت‌های شغلی، مثل نهادها و پلتفرم‌هایی که شغل رانندگی را برای بازنشستگان فراهم کرده است، نیز با عدم قراردادن پروتکل برای جذب نیرو تخلف می‌کنند و باید بدانند این اقدام غیرقانونی است.
منبع: ایلنا، ۶ آذر ۱۴۰۲
https://www.ilna.ir/fa/tiny/news-1419427