تاریخچۀ مختصری از «گروه امنیتی پنج چشم»
نویسنده: جاشووا هولزر ــ
مترجم: م. نوری ــ
ناتو تنها پیمانی نیست که کشورهای دیگری نیز مایل به عضویت در آن باشند.
پس از آخرین دیدار سران کشورهای عضو ناتو در ویلینیوسِ لیتوانی، به‌زودی سوئد سی و دومین عضو پیمان آتلانتیک شمالی خواهد شد.
قلب پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، که پس از جنگ جهانی دوم در جهتِ تأمین امنیت جمعی اعضای غالباً اروپایی تأسیس شد، مادۀ ۵ قرارداد آتلانتیک شمالی است. در مادۀ مزبور تصریح شده است که در صورت مورد حمله قرار گرفتن یکی از اعضای پیمان، دیگر اعضا باید به‌گونه‌ای واکنش نشان دهند که گویی خود مورد تهاجم قرار گرفته‌اند.
آخرین ورود عضو جدید در آوریل ۲۰۲۲ بود که فنلاند، به‌عنوان سی و یکمین کشور، وارد پیمان ناتو شد.
در حال حاضر بوسنی ـ هرزگوین، گرجستان، و اوکراین نامزد عضویت در این پیمان هستند.
اما ناتو تنها پیمانی نیست که کشورهای دیگری نیز مایل به عضویت در آن هستند.
بیش از ۷۵ سال است که استرالیا، کانادا، نیوزلند، بریتانیا و ایالات متحدۀ آمریکا در چارچوب «گروه امنیتی پنج چشم» تبادل اطلاعات می‌کنند
من سابقاً تحلیلگر مسایل امنیتیِ ارتش ایالات متحده بودم. در حال حاضر مشغول تحصیل و تدریس در رشتۀ علوم سیاسی هستم. بنا به تجربیات شخصی می‌دانم که گروه امنیتی پنج چشم در قرن بیست و یکم هم هنوز بسیار فعّال است، هرچند این گروه به اندازۀ برادر کوچکترش ناتو شناخته شده نیست.
سابقۀ «گروه امنیتی پنج چشم»
در سال ۱۹۴۰، در خلال نخست‌وزیری «وینستون چرچیل»، متخصصین رمزگشایی از مکالمات و مراسلات سری موفق به رمزگشایی از دستگاه‌های رمزگذار ارتش آلمان [۱] شدند و توانستند از محتوای اطلاعات سری ارتش آلمان مطلع شوند. اطلاعات مزبور در خلال جنگ جهانی دوم منبع مهمی به‌شمار می‌آمدند و اطلاعات ضروری مورد نیازی نظیر تعداد نیروهای نظامی آلمان، مانور‌های نظامی، و پیشرفت‌های تکنیکی ارتش آلمان را در اختیار بریتانیا قرار می‌دادند.
ریاضی‌دان بریتانیایی، «آلن تورینگ»، احتمالاً شناخته‌‌‌ترین فرد در این زمینه است، ولی در واقعیت امر رمزگشایی از دستگاه‌های رمزگذار ارتش آلمان محصول تلاش جمعی صدها مرد و زن، از جمله ریاضی‌دانان، زبان‌شناسان، و حتی استادان شطرنج بود.
همزمان، متخصصین رمزگشایی ایالات متحدۀ آمریکا نیز موفق شدند کدهای سری دیپلماتیک مورد استفادۀ ژاپن را رمزگشایی کنند.
در فوریۀ ۱۹۴۱، بریتانیا از یک هیأت نظامی ایالات متحده دعوت به‌عمل آورد تا از عملیات رمزگشاییِ بریتانیا در عمارت «بلچلی پارک» دیدار کند. «ریچارد لِجِت»، نایب رئیس وقتِ ادارۀ امنیت ملی ایالات متحده، در این رابطه در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۶ نوشت که هرچند «وینستون چرچیل» با دیدار هیأت نظامی ایالات متحده موافق بود، ولی هرگونه اشاره به موفقیت در رمزگشایی از اطلاعات سری ارتش آلمان را ممنوع کرده بود. «ریچارد لِجِت» در ادامۀ مقالۀ خود نوشته است که هیأت نظامی آمریکایی پس از ورود به بریتانیا موضوع رمزگشایی از اطلاعات ژاپن را با بریتانیایی‌ها درمیان گذاشتند و این امر «موجب شد تا بریتانیایی‌ها در مخفی نگاه داشتن موفقیت در رمزگشایی از اطلاعات ارتش آلمان تجدید نظر کنند». به همین دلیل نیز «چرچیل» موافقت کرد که «شرکای آمریکایی‌مان را از موفقیت‌های کسب شده در خصوص رمزگشایی از اطلاعات ارتش آلمان مطلع کنیم.»
در سال‌های باقیماندۀ جنگ جهانی دوم، بریتانیایی‌ها و آمریکایی‌ها برای افزایش توانایی در رمزگشایی به همکاری‌های خود ادامه دادند. در سال ۱۹۴۳، همکاری‌های غیررسمی با انعقاد توافقنامه‌ای بین بریتانیا و ایالات متحدۀ آمریکا رسمی و نام BRUSA بر آن نهاده شد.[۲]
اتحاد ادارات امنیتی مزبور در پنجم ماه مارس ۱۹۴۶ با انعقاد توافقنامۀ دیگری به‌نام UKUSA بیشتر تقویت شد.[۳] در همان روز، «وینستون چرچیل» در دانشگاهی که من اکنون در آن تدریس می‌کنم، یعنی کالج وست مینستر در فولتونِ میسوری، نطقی دربارۀ «پردۀ آهنین» ایراد کرد.
در سال ۲۰۱۰، سری بودن توافقنامۀ مزبور رفع و برای اولین بار این سند برای عموم قابل دسترس شد.
سال ۱۹۴۸، کانادا و در سال ۱۹۵۶، نیوزلند وارد توافقنامۀ UKUSA شدند و به این ترتیب «گروه امنیتی پنج چشم» پا به عرصۀ حیات گذاشت.[۳]
تحولات اخیر
اعضای «گروه امنیتی پنج چشم» اخیراً برای مقابله با قدرت رو به‌رشد چین، عرصۀ فعالیت خود را از تبادل صِرف اطلاعات امنیتی به عرصۀ سیاست گسترش داده‌اند. دادستان‌های کل کشورهای عضو «گروه امنیتی پنج چشم»، و همچنین وزرای اقتصاد و دفاع این کشورها، دیدارهای منظمی با هم دارند.
در نوامبر سال ۲۰۲۰ «گروه امنیتی پنج چشم»، که زمانی سرّی بود، گام دیگری برداشت و بیانیه‌ای صادر کرد که محتوای آن محکوم کردن قانون امنیتی چین بود که به‌زعم گروه مزبور «تضعیف خودمختاری هنگ‌کنگ در ابعادی بزرگ به‌حساب می‌آمد».
واکنش چین هشدارآمیز بود: «تلاش هر کشوری که در سیاست هنگ‌کنگ مداخله کند بیهوده و محکوم به شکست است.»
در اصل چین بزرگ‌‌‌ترین بازار صادراتی نیوزلند است. در آن زمان نیوزلند در انتظار انعقاد قرارداد بهتری برای تجارت آزاد با چین بود.
بنابراین، در ژانویۀ ۲۰۲۱ اعضای «گروه امنیتی پنج چشم»، به‌جز نیوزلند، بیانیۀ مشترکی مبنی بر محکومیت «دستگیری‌های فله‌ای ۵۵ فعال و سیاستمدار در هنگ‌کنگ به اتهام نقض قانون امنیت ملی را صادر کردند. و در همان ماه، چین و نیوزلند توافقنامۀ مطلوب‌تری برای تجارت آزاد فیمابین دو کشور امضا کردند.
نیوزلند از آن پس هم برخلاف دیگر اعضای «گروه امنیتی پنج چشم» از موضعگیری تند علیه چین پرهیز کرده است. بنابراین، ایالات متحدۀ آمریکا با انعقاد یک توافقنامۀ دیگر بدون شرکت نیوزلند، تلاش کرد این کشور را دور بزند.
و این‌طور بود که در سپتامبر ۲۰۲۱، استرالیا، بریتانیا و ایالات متحدۀ آمریکا اعلام کردند که در پیمان AKUS با یکدیگر همکاری خواهند کرد.[۴] این سه کشور قرار است در چارچوب این توافقنامه «تبادل اطلاعات حساس را گسترش داده و تسریع کنند». کانادا هم برای عضویت در AKUS ابراز تمایل کرده است، و بدین ترتیب نیوزلند تنها کشورعضو «گروه امنیتی پنج چشم» است که در اتحاد مزبور حضور ندارد.
«گروه امنیتی پنج چشم» با مشکلات داخلی دیگری نیز باید مقابله می‌کرد. ایالات متحدۀ آمریکا شکاف‌های امنیتی جدی در عرصۀ امنیتی دارد، از جمله افشای اسناد سری توسط «ادوارد اسنودن» و انبار کردن اسناد سری توسط رئیس جمهور سابق «دونالد ترامپ». هر دوی این وقایع از دید متحدین به تضمین ایالات متحده مبنی بر توانایی در حفظ اسرار خدشه وارد کرده است.
چشم‌انداز آینده
طی سال‌ها کشورهای متعددی به‌عنوان نامزد بالقوۀ عضویت در «گروه امنیتی پنج چشم» در نظر گرفته شده‌اند، از جمله هند، اسرائیل، آلمان و کرۀ جنوبی.
در حال حاضر محتمل‌‌‌ترین نامزد، کشور ژاپن است. در پایان سال ۲۰۱۶، ایالات متحدۀ آمریکا و استرالیا توافقنامۀ سه‌جانبه‌ای برای تعمیق همکاری‌های امنیتی با ژاپن منعقد کردند. وزیر دفاع ژاپن در سال ۲۰۲۰ مشتاقانه علاقه‌مند به عضویت در «گروه امنیتی پنج چشم» بود. در سال ۲۰۲۱، سفیر ژاپن در استرالیا بر این نظر بود که با توجه به علاقه و توانمندی‌های ژاپن، این کشور می‌تواند به‌عنوان بهترین نامزد برای عضویت در گروه، و در نهایت گسترش «گروه امنیتی پنج چشم» مدنظر قرار گیرد.
در سال ۲۰۲۲، کمیتۀ فرعی اطلاعات و عملیات ویژۀ مجلس نمایندگان ایالات متحدۀ آمریکا اذعان کرد که «عرصۀ تهدیدات امنیتی از زمان تأسیس “گروه امنیتی پنج چشم” به‌طور قابل توجهی افزایش یافته، و در حال حاضر تهدیدات اصلی از جانب چین و روسیه است». این کمیته توصیه کرد که «توافق پنج چشم با عضویت ژاپن توسعه یابد».
قطع‌نظر از اینکه ژاپن یا کشورهای دیگری به‌عضویت «گروه امنیتی پنج چشم» پذیرفته شوند، وزارت خارجۀ چین در سال ۲۰۲۰ هشدار داد: «صرفنظر از اینکه شما چند چشم داشته باشید، ۵ تا یا ۱۰ تا، یا هرچند تا که باشد، اگر کسی جرأت کند استقلال چین، امنیت و منافع و توسعۀ چین را تضعیف کند، باید مواظب فرو رفتن دشنه در چشم خود باشد».
ــــــــــــ
توضیحات مترجم:
۱. ماشین انیگما (Enigma Maschine) دستگاه رمزگذاری بود که مورد استفادۀ ارتش آلمان نازی قرار می‌گرفت.
۲. توافق BRUSA، توافقنامۀ بین آمریکا و بریتانیا برای همکاری‌های امنیتی در عرصۀ شنود و رمزگشایی از اطلاعات سری.
۳. توافقنامۀ UKUSA، توافقی بین آمریکا، بریتانیا، استرالیا، کانادا و نیوزلند برای همکاری در عرصۀ شنود الکترونیک و تبادل اطلاعات سری.
۴. پیمان AKUS، پیمان امنیتی سه‌جانبه بین استرالیا، بریتانیا و آمریکاست. طبق این پیمان بریتانیا و آمریکا حضور نظامی در غرب اقیانوس آرام را افزایش خواهند داد و به استرالیا برای استقرار زیردریایی‌های هسته‌ای کمک خواهند کرد.
منبع: Free21.org
https://free۲۱.org/eine ـ kurze ـ geschichte ـ der ـ five ـ eyes/